Een mens is een roman

Waarom spreken romans zo aan? Ze laten zien dat een mens altijd meerdere kanten heeft. De dichter Walt Whitman schrijft: "Ik spreek mijzelf tegen. Ik ben ruim, ik bevat menigten". Dat is heel bijbels. De mens is naar de goddelijke gelijkenis geschapen en dan weet je al dat het eind zoek is. We zijn altijd meer dan we denken.

Vandaar dat er laatst zoveel zwevende kiezers waren. Bij elke partij is wel iets wat je aanspreekt. De duurzaamheid van GroenLinks, de zakelijkheid van de VVD, de boosheid van de PVV, het fatsoen van het CDA, de ontroerende tegenstrijdigheid van de SGP die tegelijk pro-life (tegen abortus) en pro-death (voor de doodstraf) is. Al was dit laatste op het verzoek van de leden wel uit het verkiezingsprogramma geschrapt.

Afhankelijk van de situatie, komen andere aspecten van onszelf naar voren. De huidige onzekerheden op het internationale toneel roepen de wens naar orde op, zodat vooral rechtse partijen stemmers trokken. Wordt de situatie stabiel, dan komt er meer ruimte voor onze avontuurlijke kant zodat progressieve partijen weer een rode blos op de wangen krijgen.

Van tijd tot tijd hoor ik dat mensen 'het niet meer zien zitten'. Vaak blijkt dat ze zichzelf op een eenzijdige manier zien ('zo ben ik'), waarop ze zijn uitgekeken. Logisch, zo word je leven nooit een roman. Je voelt je een stukgelezen flaptekst, compleet met ezelsoor. Bevrijdend is dan het besef dat we een menigte zijn, gelijkenis van God (dat laatste vertel ik er bij ongelovigen meestal niet bij, dan prevel ik iets over het verborgen potentieel van de hersenen, je moet toch wat).

Het thema van de Boekenweek is 'verboden vruchten'. Maar de val van Adam begint al voor die beruchte appel in het paradijs, namelijk wanneer hij alles een naam gaat geven: dit is een luiaard en dat een blobvis, dit is kleefkruid en dat meisjestrouw. Wat deed hij eigenlijk? Hij schept afstand, hij zondert zichzelf van hen af: ik ben een mens, en beslist niet zo'n klittige plant of klamme vis. Dat is echter maar de vraag. Er zit meer, veel meer in ons dan we denken. Anderen zien dat vaak beter dan wij. Wie heeft nooit eens te horen gekregen: wat ben jij toch een trouwe hond, of: wat doe jij stekelig?

Een mens is een menigte, een microkosmos zeggen de kerkvaders. Wanneer we als Adam ons zelfbeeld beperken, verabsoluteren we een paar trekken waardoor in ons allerlei andere mogelijkheden en talenten in het donker kwijnen. Daar krijg je rare dromen en schuldgevoelens van, een gevoel van onbehagen dat Adam oploste door Eva's hand te vragen. Zij moet aanvullen wat hij in zichzelf mist, zo gaan mensen nog steeds het huwelijksschip in. Of ze stemmen op de PVV of SP die een onbehagen uitstralen waarin ze hun eigen gevoel herkennen. Maar in ons zitten ook altijd de visies van andere politieke partijen. Daartussen is daarom veel meer grensverkeer van kiezers dan je op het eerste gezicht zou verwachten.

Op een dag kunnen verborgen aspecten van je persoon naar voren komen. Dat kan verwarrend zijn, een nieuw hoofdstuk in je levensverhaal begint, er komt als het ware meer goddelijke gelijkenis bij. Volgens het evangelie schrijft Jezus met zijn vinger in het zand. Hij schrijft met het puntje van zijn tong uit de mond. Wat? Misschien wel de roman van ons leven. Wat staat er dan? Nu eens dit en dan weer dat.

Zand is nogal veranderlijk, ziet u.

undefined