Een mbo'er staat als eerste op straat

Red Bull? Nee, daarvoor moet je betalen'', zegt de potige kantinebeheerder tegen een groepje jongens dat het mbo-diploma komt ophalen op het regionaal opleidingscentrum (roc) in Amsterdam-West. Dan maar geen stoer oppepdrankje, denken de jongens. Het wordt sinaasappelsap.

De drankjes zijn vanavond (bijna allemaal) gratis, net als de pinda's op de tafeltjes in de ruime kantine van het schoolgebouw. Zo'n honderd jongeren en hun ouders zitten te wachten tot leerlingen in groepjes het podium opkomen om hun diploma bedrijfsadministratie of commerciële dienstverlening in ontvangst te nemen.

Iedereen krijgt een persoonlijk woordje van de docent: ,,Je was een prettige leerling, gefeliciteerd met je prachtige cijfers'' en: ,,Laat ik het voorzichtig uitdrukken. Je kwam van een andere school en je moest hier nogal wennen.''

Stagecoördinator Hans Ruhe kijkt tevreden toe. Af en toe steekt hij een hand uit naar een langslopende leerling. ,,Bedankt meneer'', krijgt hij dan te horen. Ruhe - type boom van een vent waar niemand omheen kan - ziet met zorg het komende jaar tegemoet. Vanwege de inzakkende economie is het lastiger geworden om stageplaatsen te regelen voor zijn leerlingen. ,,Bedrijven worden kritischer'', zegt hij. ,,Waar ik een jaar terug nog één kandidaat kon sturen, willen ze nu kiezen uit vier.''

Veel ondernemingen houden de boot af. ,,Ze vragen of ik in augustus wil terugbellen'', vertelt Ruhe. ,,Ze kunnen niet inschatten hoeveel werk ze over twee maanden hebben. Soms weten ze niet eens of hun bedrijf dan nog bestaat.'' Dat bedrijven kritischer worden, is niet automatisch slecht, vindt de stagecoördinator. ,,Leerlingen moeten nu weer beter hun best doen. Maar het probleem is dat wij straks met een groep moeilijke leerlingen blijven zitten die niemand meer wil hebben.''

Want ook de begeleiding binnen bedrijven loopt terug. ,,Ze bezuinigen en doen hetzelfde werk met minder mensen. Dan blijft er minder tijd over voor de begeleiding van stagiairs.''

Tot nu toe heeft hij voor iedereen een stage kunnen regelen, maar soms zijn ze op het randje. ,,Dan loopt iemand bijvoorbeeld stage bij een familielid of op het bijbaantje waar hij of zij toch al werkte.''

Ondernemingen zijn niet verplicht om stageplekken aan te bieden. ,,Sommige sectoren, zoals de horeca, hebben dat wel afgesproken in hun cao. Maar bij de banken, verzekeraars en de administratieve wereld is dat niet geregeld.''

Praten als Brugman dus, betekent dat voor Ruhe. Hij bemiddelt jaarlijks 700 leerlingen van de opleidingen bedrijfsadministratie en commerciële dienstverlening.

De werkloosheid onder mbo'ers is hoger dan gemiddeld en neemt toe, zo maakte het Centrum voor Werk en Inkomen afgelopen maandag bekend. Vier procent van de gediplomeerde mbo'ers is werkloos, een verdubbeling van drie jaar geleden. Mbo'ers zijn een relatief kwetsbare groep op de arbeidsmarkt. Ze werken in conjunctuurgevoelige sectoren als de handel, horeca, zakelijke dienstverlening en bouw. Overigens betekent dat wel dat ze als eerste profiteren als de economie weer aantrekt. ,,De komende tijd zullen mbo'ers vaker genoegen moeten nemen met tijdelijke contracten, werk onder hun niveau en lagere salarissen'', zegt Patrick van Eijs, onderzoeker van Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt in Maas tricht. ,,Zeker in de techniek en economische vakken.''

Niet in alle sectoren loopt de werkgelegenheid terug. In de zorg en het onderwijs komen er zelfs nog banen bij. Tijdens de uitreiking van diploma's sociaal-pedagogisch werk niveau 3 en 4 op het Groninger Menso Alting College was de stemming afgelopen dinsdag dan ook positief. Stageplaatsen in de zorg vormen geen probleem en de jongeren kunnen redelijk makkelijk werk vinden. Vooral de drie-jarige opleiding ligt goed in de markt. ,,Die leerlingen zijn voor bedrijven goedkoper dan de jongeren die niveau 4 hebben gedaan'', vertelt decaan Ruud Broekema.

Van de 36 meisjes en 3 jongens die hun diploma kregen hoeft bijna niemand meer op zoek naar werk. De meesten kunnen al aan de slag en de rest leert door op het hbo. Broekema voorziet wel dat een gedeelte van de doorstromers hun hbo-opleiding niet afmaakt. ,,Vijftien jaar geleden zag je dat ook. Zodra ze tijdens hun hbo een leuke baan vinden stoppen ze met school.''

In de bouwnijverheid is de arbeidsmarkt wel slechter geworden. De 'niveau 4'-jongeren die woensdag op roc Oost Nederland in Enschede hun diploma kregen, komen in veel gevallen nog wel aan het werk, maar onder de timmerlieden en metselaars is de slapte nu al merkbaar.

Afdelingshoofd Dijkhuis zegt zo'n dip sinds 1984 niet meer meegemaakt te hebben: ,,Het ging heel snel. Een jaar geleden hadden we te weinig leerlingen om alle stageplaatsen te vullen en een halfjaar later was het opeens omgekeerd.'' Komende jaren voorziet hij nog meer problemen: ,,De bouwnijverheid heeft het al moeilijk en als het militaire vliegveld hier dichtgaat komen de lageropgeleiden in de regio helemaal niet meer aan het werk.''