Een kwart minder pgb's; fraude maakt gemeenten kopschuw

Gemeenten hebben de afgelopen twee jaar een kwart minder persoonsgebonden zorgbudgetten (pgb’s) verstrekt aan hun inwoners. Dat betekent minder zelfstandigheid voor Nederlanders met een lichamelijke of geestelijke beperking.

Nieuwe cijfers van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) laten zien dat gemeenten vorig jaar 8 procent minder pgb’s hebben afgegeven. Vergeleken met 2015 is de daling 27 procent. De SVB geeft alleen de afgeronde cijfers, de precieze getallen stuurt de bank later deze maand naar de Tweede Kamer.

Duidelijk is wel dat de daling van het aantal persoonsgebonden budgetten die gemeenten afgeven doorzet. Dat bevestigt de bange vermoedens van D66-Kamerlid Vera Bergkamp. “Gemeenten zijn terughoudender met pgb’s. Ik vind het een verontrustende trend die we moeten keren”, zegt ze. “Het gaat er om dat mensen passende zorg krijgen. Ook gemeenten zijn daar verantwoordelijk voor.”

Bij pgb’s kopen mensen met een beperking zelf hulp en zorg in. Dat kan zijn bij een zzp’er of bij een zorgbureau, maar ook bij een familielid. Omdat de persoon die zorg nodig heeft zelf de hulp inkoopt, hebben gemeenten minder grip op de regeling dan bij de reguliere zorg. Het gebrek aan controle werkt volgens gemeenten fraude in de hand.

Een voorbeeld daarvan kwam vorige maand in het nieuws toen de politie twee Utrechtse broers oppakte die 6 miljoen euro aan zorggeld naar hun eigen bankrekening hadden gesluisd. Dat soort fraudeurs brengen het zorgideaal van zoveel mogelijk autonomie voor hulpbehoevenden in gevaar.

Schadelijk

Volgens Bergkamp zijn de fraudezaken schadelijk voor het imago van pgb’s. Dat zou gemeenten ervan weerhouden hun inwoners een eigen zorgbudget te geven. Enschede maakte vorige maand al bekend dat zij inwoners die beschermd wonen en zorg nodig hebben liever geen eigen budget meer geven. Zij hebben meer vertrouwen in de reguliere zorg. Daarin bepalen gemeenten en het zorgkantoor welke hulp iemand krijgt.

Dat staat haaks op de bedoeling van het pgb. Het persoonlijk budget moet mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking juist meer zeggenschap geven over hun zorg.

De afgelopen jaren hebben gemeenten allerlei regels ingevoerd om misbruik van het zorggeld te voorkomen. Juist dat speelt volgens belangenvereniging voor pgb-houders Per Saldo de fraudeurs in de kaart. “Hoe ingewikkelder je het maakt, hoe meer kans op fouten, hoe groter de kans dat een pgb-houder iemand erbij haalt die andere bedoelingen heeft”, zegt Per Saldo-­directeur Aline Molenaar. “De controle werkt daardoor contraproductief.”

De extra regels maken het beheer van een eigen budget ook ingewikkelder. “Vroeger was het kinderlijk eenvoudig, tegenwoordig heb je een universitaire opleiding nodig om het pgb te begrijpen”, zo citeert Molenaar een pgb-houder die zij sprak. Sommigen komen er niet meer uit en kiezen toch maar voor reguliere zorg, ook al is deze minder geschikt voor hen. “Dat zijn negatieve redenen om het pgb te verlaten”, zegt Bergkamp.

Van de tien grootste gemeenten van Nederland zien de meeste een lichte afname van het aantal pgb’s. Almere is een uitschieter met een afname van 40 procent. Dat komt omdat een pgb-aanbieder een contract heeft gekregen bij de gemeente en zijn diensten nu via de reguliere zorg aanbiedt, stelt Almere in een verklaring.

Alle grote gemeenten zeggen dat zij geen ontmoedigingsbeleid voeren, maar wel zwaardere eisen stellen aan budgethouders. Wie niet in staat is alle regels te doorgronden, krijgt geen eigen budget meer. Dat zal de komende jaren kunnen leiden tot verdere afname van pgb’s, zo verwachten diverse gemeenten.