Eén Europees leger? Nog lang niet

Ook met Donald Trump als president van de Verenigde Staten rekenen Europese landen voor hun verdediging op de Navo. Secretaris­-generaal van het bondgenootschap Jens Stoltenberg zei gisteren bij een vergadering van defensieministers van de Europese Unie dat Trump een 'groot fan' van de Navo is. Hij zal Europese landen in nood 'zeker' beschermen.

Tijdens de verkiezingscampagne twijfelde Trump nog of hij landen die te weinig geld aan defensie besteden wel moet beschermen. Stoltenberg wees gisteren op de licht stijgende defensieuitgaven in Europa.

De EU-ministers van defensie en buitenlandse zaken spraken deze week over de veiligheidsstrategie die de Europese buitenlandcoördinator Federica Mogherini in juni presenteerde. De vergadering stond al voor de overwinning van Trump gepland, maar sindsdien kreeg de ontmoeting over Europese militaire kracht extra betekenis.

Europese landen overlegden over concrete stappen om meer aan hun eigen veiligheid te doen. Toch is de EU daarmee nog lang geen militaire macht. De Franse en Duitse wens om naast het Navo-hoofdkwartier ook een EU-commandocentrum op te richten, verdwijnt in de ijskast. Er komt alleen een centrum voor de coördinatie van trainingsmissies in zwakke staten, bijvoorbeeld in Afrika.

Europese landen willen ook meer samenwerken bij de aanschaf van materieel. Dat gebeurt al via de Navo en tussen landen onderling. Duitsland en Nederland hebben bijvoorbeeld samen verkennings­voertuigen. Om zulke projecten te stimuleren komen er in de toekomst mogelijk EU-subsidies beschikbaar.

Maar zelfs als Europese landen hun militaire samenwerking nog verder opschroeven, blijven de Navo en de VS onmisbaar. Dat geldt met name voor zware opdrachten zoals verdediging tegen Rusland of missies tegen gevaarlijke groepen als Islamitische Staat. Groot-Brittannië, dat samen met Frankrijk over de sterkste krijgsmacht in Europa beschikt, wil de EU verlaten maar blijft wel in de Navo.

Om kernmacht Rusland af te schrikken zijn ook nucleaire wapens nodig. Het is moeilijk voorstelbaar dat Frankrijk zijn arsenaal overdraagt aan een EU-generaal of dat de Europese Commissie kernwapens beheert. Binnen de Navo hebben de Amerikaanse kernwapens ook een rol voor Europa.

Een ander probleem is dat Europese regels onder de EU-vlag alleen buitenlandse missies toestaan. Plannen voor gezamenlijke verdediging van de eigen grenzen zijn verboden. Om die regel te veranderen, moeten alle lidstaten akkoord gaan. Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker en de fractievoorzitter van de liberalen in het Europees Parlement Guy Verhofstadt zien dat graag gebeuren. Zij willen zelfs één Europees leger.

Maar voor zo'n gezamenlijk defensiebeleid lopen de ideeën onder landen te ver uiteen. Zweden, Oostenrijk, Ierland en Finland willen hun neutraliteit handhaven en voelen weinig voor gezamenlijke verdediging. Deze EU-landen zijn daarom ook geen lid van de Navo.

Frankrijk wil vooral regelen dat andere landen haar militaire missies in Afrika ondersteunen, terwijl Polen Rusland als grootste bedreiging ziet. Nederland wil dat groepjes landen samen wapens en eenheden ontwikkelen die zowel onder de vlag van de EU als de Navo kunnen vechten.

Die richting slaat de EU ook in. Ministers spraken deze week de hoop uit dat meer samenwerking de Europese militaire kracht vergroot. Met die kracht wil de EU vaker zelf missies tegen bijvoorbeeld piraterij en mensensmokkel ondernemen, of een Europese bijdrage aan de Navo leveren. Daarmee loopt de EU vooruit op een scenario waarin Trump niet de stekker uit de Navo trekt, maar wel eist dat Europese landen meer bijdragen aan de gezamenlijke defensie.