EEN ERNSTIG VERZIEKTE SFEER

De telefoon rinkelt opnieuw. “Afgelopen maandag en dinsdag hebben hoofdredacteur Rik Rensen en de adjunct Harm Taselaar de hé-le dag op de parlementaire redactie van RTL gezeten. Die twee zijn daar nog nóóit geweest. Het is duidelijk, Frits Wester is gewoon onder curatele gesteld. Rensen en Taselaar zijn bang dat Wester nog meer bokken schiet - ze vertrouwen het niet meer om hem daar alleen te laten zitten.”

Zo'n soort oorlog is het bij RTL. Inclusief handreikingen als: Lubbers weigering is te checken bij een collega van een Hilversumse omroep, die het zelf van de RVD vernomen heeft. “Let wel: alleen als je me voor duizend procent garandeert dat je hem niet noemt.” Even later bevestigt De Collega het bericht en vraagt ook nog eens met klem dat zijn naam niet genoemd wordt.

Niet bekend

Het Front reageert teleurgesteld als die hoort dat het nieuws niet de krant van de volgende dag zal halen. “Maar als ik nu nóg een naam geef van iemand die het verhaal kan bevestigen”, dringt hij snel aan.

BRONNEN

RTL-voorlichter René t'Sas reageert, als altijd, gereserveerd maar absoluut, van gene zijde van het front: “We doen geen mededelingen over interview-verzoeken van onze Haagse redactie.” Maar, geeft hij toe, hij was zojuist ook al door een andere journalist gebeld met dezelfde anekdote.

Het conflict, dat sinds twee weken op de parlementaire redactie van het RTL-nieuws woedt over de benoeming en het functioneren van de voormalige Brinkman-adviseur Frits Wester, is omgeven door een zwerm van zoemende bronnen, die graag anoniem willen blijven, en publieke bronnen, die niets te melden hebben. Desondanks valt onderhand het verhaal te schrijven over de interne spanningen en over de problemen om binnen het commerciële Luxemburgse bastion. Ook al gaat de helft van alle uitspraken vergezeld van de opmerking: “Je hebt het niet van mij, dus je kunt me er niet op citeren.”

Nieuwslezer Jeroen Pauw was de enige die de afgelopen week ronduit zei, dat hij zeker niet anoniem geciteerd wilde worden. Maar Pauw twijfelde òf hij wel iets te vertellen had: “Niet alles wat gezegd wordt, is even goed voor de redactie. Ik weet ook niet of ik het belang van de redactie er wel mee dien.” Hij heeft niet meer teruggebeld.

Nadat drie van de vier Haagse redacteuren onder de verse chef Frits Wester werden overgeplaatst naar de centrale Hilversumse redactie van RTL, sloten de poorten. Een spreekverbod voor àlle RTL-medewerkers. Voor RTL is het een geluk bij een ongeluk dat de rel op haar parlementaire redactie midden in de komkommertijd gebeurt. De de twee overgebleven redacteuren, chef Frits Wester en verslaggever Michel de Waard in het RTL-kantoor aan het Plein in Den Haag, kunnen de formatiebesprekingen van Kok ook wel op eigen kracht volgen.

ZINKEND SCHIP

De drie Haagse dissidenten, Ton Elias, Bart Jochems en Margot Smit, zitten inmiddels op de centrale RTL-redactie in Hilversum. Voor Elias betekent het in de praktijk thuiszitten en wachten bij de pieper, die maar niet over wil gaan. Een slecht omen, want zijn contract als freelancer, dat in oktober afloopt, wordt toch al niet verlengd. De twee anderen Haagse redacteuren van RTL zijn wél in vaste dienst.

Tot en met de verkiezingen van 3 mei was Frits Wester voorlichter, annex mannetjesmaker van CDA-lijsttrekker Elco Brinkman. Eén dag voor die electorale aardverschuiving lekte uit, dat Wester al een nieuwe baan had. Nog voor de kiezer had gesproken, verliet hij het zinkende schip. Een dag later bleken de opiniepeilers gelijk te hebben: het CDA verloor 20 van zijn 54 zetels. Het verlies werd voor een deel in de schoenen geschoven van Wester, die voor een Amerikaanse, personalistische verkiezingscampagne rond Brinkman had gekozen.

Nadat het nieuws van de transfer bekend werd, kwam RTL met een fax van twee kantjes, waarin Wester de hemel in werd geprezen. Hij was een prima keus. Een man met grote Haagse ervaring, die over zeer veel contacten op en rond het Binnenhof beschikte, aldus RTL-hoofdredacteur Rik Rensen. Dat hij nauwelijks journalistieke ervaring had (lang geleden deed Wester iets voor het Tros-radioprogramma 'Janboel', daarna liep hij een aantal cursussen op het terrein van public relations), hinderde niet.

Rensen was trots, dat hij zo'n zwaargewicht had weten binnen te loodsen. Op het Binnenhof sloeg Westers overgang als een bom in. Het was bekend, dat hij naar iets anders zocht. Eind vorig jaar had hij al besloten geen Kamerlid te worden, hoewel hij als vertrouweling van Brinkman wel een verkiesbare plaats kon krijgen.

Was Wester niet te zwaar aan het CDA gebakken om van de ene op de andere dag een onafhankelijke koers te kunnen varen? Ton Elias twijfelde meteen en openlijk, maar hij zei ook: “Wester moet een faire kans krijgen”.

Die kans heeft hij nauwelijks gekregen, zeggen ze bij RTL. Vanaf de eerste dag was het bonje. Elias, min of meer de aanstichter, en Jochems en Smit, twee meelopers, zochten naar een stok om de hond te slaan. Wester zelf reikte hen die stok aan.

Bronnen bij RTL, die tot het Wester-kamp gerekend kunnen worden, zeggen dat hij drie fouten heeft begaan. Ten eerste heeft hij onvoldoende tijd genomen om de overstap van het CDA naar RTL te maken. De nieuwe chef was echter te ongeduldig en begon twee weken nadat hij bij het CDA was weggegaan in zijn nieuwe functie.

BLUNDERS

In de tweede plaats heeft hij zich vergist in de opstelling van zijn redactie. Hij had kunnen weten, dat Ton Elias uit was op het chefschap. Ten derde maakte de kersverse chef van de parlementaire redactie domme blunders, door zich in juni tot twee keer toe even in zijn oude functie te verplaatsen. Op 4 juni mocht Frits Wester het 'Hollands Dagboek' van NRC Handelsblad schrijven. Tot verbazing van zijn nieuwe collega's meldde Wester daarin een dineetje met zijn voormalige werkgever.

“Gisteren ben ik nog wezen eten met Brinkman. Het was voor het eerst dat wij elkaar na de verkiezingen weer even in alle rust en uitgebreid spraken. (..) Tijdens het gesprek moest ik regelmatig denken aan het feit dat ik hem straks zal interviewen, we op een andere manier tegenover elkaar zitten.” De bijdrage van Wester eindigde met: “Journalist. Een mooi vak. Ik heb er zin in.” De illustratie bij het Dagboek was een foto van Frits Wester met, in zijn armen, zijn zoontje Jelle: twee kale hoofden.

Een nog ongelukkiger voorval vond precies twee weken later plaats. Het NOS-journaal berichtte over een groep van twintig ex-Kamerleden van het CDA, die in een brief aan de commissie-Gardeniers (die het verkiezingsechec onderzocht) harde kritiek uitoefenden op de CDA-verkiezingscampagne. Het journaal vergezelde dit item van oude beelden; Brinkman en zijn rechterhand Wester, als altijd druk in de weer met zijn zaktelefoon.

Wester belde die zaterdagavond tot twee maal toe het NOS-journaal op met de mededeling dat hij in de brief van de ex-Kamerleden helemaal niet genoemd werd.

De zittende Haagse redactie greep de incidenten dankbaar aan. Ze stapten naar de hoofdredactie van RTL om zich over Wester te beklagen. En er volgde een klachtbrief naar de redactieraad. Oorlog: een kopie van de brief lag ineens, zonder afzender, in de brievenbus van Trouw. “Het staat voor ons buiten kijf dat Frits op die bewuste zaterdag (...) zowel RTL- als NOS-berichtgeving heeft getracht te sturen en dat hij hiermee principieel de regels van onafhankelijkheid heeft getreden. Wordt er eenmaal getwijfeld aan de onafhankelijkheid, dan is die twijfel niet een-twee-drie verdwenen, maar blijft die bestaan”, melden de ondertekenaars: Elias, Jochems en Smit. “Frits' verleden heeft rechtstreeks invloed op de wijze van opereren van de Haagse redactie. Vaak is het zo, dat Frits een beslissing niet neemt of uitstelt. Uit zijn woorden valt dan op te maken dat hij vreest als CDA-supporter te worden neergezet. Vaker is het eenvoudig de angst die hem belet besluiten te nemen. (...) Door dat alles is een ernstig verziekte sfeer ontstaan.”

Tot slot herinneren de opstellers van de brief nog even handig aan de verzekering van de hoofdredactie dat bij “de minste of geringste twijfel aan de onafhankelijkheid van Frits, Frits onmiddellijk ontslagen zou worden.”

ONZICHTBAAR

Hoofdredacteur Rensen is alle commotie even ontgaan; hij was met vakantie. Maar terug op de RTL-redactie greep hij snel in: het morrende trio werd overgeplaatst naar Hilversum. Inmiddels heeft de redactieraad het beleid van Rensen goedgekeurd.

En Frits Wester zelf? Bronnen melden dat hij tot komende Prinsjesdag, onzichtbaar voor iedereen, wat meer vorm aan zijn nieuwe baan moet gaan geven. Hij wil nu op dit moment echt niet praten, met niemand. VERVOLG OP PAGINA 2

Vervolg van pagina 1 De verse chef reageert evenwel zeer amicaal, als hij aan de telefoon verschijnt. Het gesprek voert nog even naar zijn Hollands Dagboek, waarbij hij meteen vraagt: “Wat vond je van die foto van mij met Jelle?” Vol trots vertelt hij nog dat Jelle inmiddels wèl een mooie bos haar heeft.

En dan is er Ton Elias, die de afgelopen week in allerlei publicaties meer en meer het gezicht van de revolte is geworden. Een zeer onaangenaam baasje, aldus collega's op het Binnenhof. Elias (39) werkt hard, is mateloos ambitieus, heeft een grote mond en is te zeer tevreden met zichzelf. Hij vraagt voortdurend aan collega's: “Heb je gisteravond mijn interview met Kok gezien? Dat was scherp en fel, hè? Voor het eerst dat Kok iets substantieels zei.”

“De groenteboer wil een mens van vlees en bloed zien, in plaats van een konijn, dat in de mistlampen van een auto staart,” legde Elias eens uit. In 1989 keerde hij teleurgesteld na zeven jaar 'Den Haag Vandaag' de rug toe. Hij vond de aanpak van collega's véél te zwak. Daarna was Elias even chef van een parlementaire redactie van TV10, gevolgd door een kort avontuur bij de 'De Krant op Zondag'. Tussendoor veroorzaakte hij opwinding bij de Avro, waar hij in 1991 solliciteerde als eindredacteur van 'Televizier'. Tevergeefs. Een jaar later maakte hij zijn entree bij RTL.

Elias bedong een freelance contract, zegt men, om zijn optredens in het 'Ton Planken-circuit' veilig te stellen. Maar we horen ook, dat hij twee maanden ineens bij Nova solliciteerde. De NOS weet van niets: “Maar het kan zijn dat Elias met iemand van Nova gesproken heeft.”

SCHWIETERT

Tot zover de fronten. Het is niet voor het eerst dat er in Den Haag een rel is ontstaan over de vermeende partijpolitieke voorkeur van een tv-journalist. Begin jaren tachtig had het NOS-journaal de verslaggevers: Charl Schwietert en Hans Hillen, van wie bekend was, dat zij hand- en spandiensten verleenden aan CDA-politici. Het is ook niet voor het eerst dat een CDA-voorlichter weer gewoon Haags verslaggever wordt. Gerard van der Wulp werd, na woordvoerder van fractievoorzitter Lubbers te zijn geweest, Haags redacteur van het NOS-journaal. Tegelijkertijd werd Gerard Arninkhof, afkomstig van de FNV, benoemd, zodat er partijpolitiek sprake zou zijn van evenwicht. Van der Wulp is inmiddels hoofdredacteur.

De opvolger van Van der Wulp bij het CDA werd Jan Schinkelshoek, de beste voorlichter die het CDA ooit gehad heeft. Na een paar jaar vertrok hij naar het ministerie van Justitie en werd woordvoerder van CDA-minister Hirsch Ballin. Sinds enkele maanden is hij hoofdredacteur van de Haagsche Courant, de krant waar hij vroeger parlementair journalist was.

Een intern arbeidsconflict, noemt RTL de huidige crisis bij haar parlementaire redactie, en die vuile was moet je niet buiten hangen. Maar er is veel irritatie onder de toch al zeventig mensen tellende nieuwsredactie van de commerciële zender. “We kunnen niet langer onafhankelijk werken door het verleden van Frits Wester, die aangeklede aap van wie werd aangenomen dat hij wel handige contacten bij het CDA kon hebben”, beklagen ze zich. “PvdA en VVD-kamerleden mijden de Haagse RTL-redactie uit angst dat hun plannetjes voortijdig op de CDA-bureaus terechtkomen.”

Maar: “wacht maar tot CLT, de moedermaatschappij van RTL, zich met de zaak gaat bemoeien. Dan heb je de poppen aan het dansen.”

'G 7'

Begin dit jaar was er ook al commotie over de chef van de Haagse RTL-redactie. Toen was dat Nico Steenbergen, die eerder werkte bij respectievelijk Tros, Avro en Radio Noordzee. Jochemse en Smit vonden dat hij niet goed functioneerde. Elias hield zich op de achtergrond, maar, zeggen bronnen, hij was er weldegelijk bij betrokken. Jochemse en Smit wonnen. Steenbergen zit nu in Hilversum op de redactie economie.

En er waren de benoemingen van repectievelijk de hoofdredacteur en de adjunct-hoofdredacteur, Rensen en Taselaar, die voor de RTL-redactie uit de lucht kwamen vallen. Zeven medewerkers, waaronder Ton Elias, Jeroen Pauw, Michiel Bicker Caarten en Maaike Akkermans, vormden een klankbord dat zich inhoudelijk met het nieuws ging bezig houden: de 'G7' van RTL.

Naar hun smaak was de keuze van de onderwerpen te populistisch en dreigde het journaal hierdoor weg te zakken. Ze wilden de pretentie van het begin van RTL4 waarmaken: werken voor een commerciële zender, en toch een fatsoenlijk bulletin uitzenden. Maar “we kregen een bang journaal van middenmoters en zwakjanussen. De middenkaders, die werden overgenomen van de NOS, maken bij ons de dienst uit.” In één adem vallen de namen van Rensen en Taselaar. “Om kwart over zeven kijken de RTL-eindredacteuren op Teletekst naar de inhoud van het NOS-journaal dat drie kwartier later komt. Zo stellen ze de volgorde van het eigen nieuws vast.”

SOORT STATUUT

Inmiddels treedt de Nederlandse Vereniging van Journalisten (NVJ) op voor de belangen van Jochems, Smit en Elias, zij het dat Elias ook over een advocaat beschikt. De NVJ wil, dat RTL een redactiestatuut krijgt. Daardoor wordt het in ieder geval mogelijk dat de journalisten betrokken worden bij benoemingen van chefs en leden van de hoofdredactie.

Ad Everaars, beleidsvoorlichter van RTL, snapt het niet meer. “Er is bij RTL een soortement van redactiestatuut. Dat ligt verankerd in onze concessie van CLT, de moedermaatschappij van RTL. Daarin staat dat de onafhankelijkheid van nieuwsuitzendingen gewaarborgd dient te zijn.”

Voor het eerst in dagen bood het RTL-nieuws afgelopen maandag nieuws over de kabinetsformatie, ingegeven door een interview dat waarnemend CDA-voorzitter Lodders op de zaterdag ervoor aan Trouw gaf. Het halfacht journaal van RTL had het over 'een verslag van onze parlementaire redactie'. Het item van de uitgedunde ploeg van Frits Wester meldde het artikel in Trouw, bracht even de Utrechtse kamerkringvoorzitter J. Nieuwenhuis (kalende man met draadloze telefoon) en sloot af met een gesprek met Brinkman. Interviewer Michiel van der Waard blijft buiten beeld en spreekt de fractievoorzitter toe op een toon alsof ze het over iemand anders hebben.

“Wat wil Brinkman?”

“Brinkman voert het beleid uit dat de fractie naar voren brengt.”

“Spreekt u de wil uit, dat u politiek leider blijft van het CDA?”

“Ik spreek de wil uit, dat ik het CDA blijf dienen. En als dat kan leidendgevend.”

“Ik hoor ernstige twijfel bij Brinkman.”

“Nee hoor, dat ziet u verkeerd.”

“Die is altijd heel duidelijk en nu geeft hij geen antwoord.”

“Die geeft zoals altijd een klip klaar antwoord. Eerst zorgen dat er een kabinet komt. Met Brinkman is niets aan de hand, die moet af en toe zijn kaken op elkaar houden als hij onderhandelt.”

De CDA-fractievoorzitter loopt met licht gebogen hoofd van de waterkant weg. Een half uur later behandelde het NOS-journaal de vraag of Brinkman er niet verstandig aan zou doen de mogelijkheid van een centrumlinkse coalitie open te houden. (Brinkman zwichtte ook later voor de NOS-camera's voor deze optie).