Een dode zeearm wordt weer tot leven gewekt

In de buitendijkse gors aan de noordrand van Goeree-Overflakkee wordt flink gegraven. De gors ligt hoog, boven het waterpeil van het Haringvliet, dus wordt een deel van de klei tegen de dijk aangeschoven. Via een nieuw geulenpatroon kan het water daardoor weer greep krijgen op het voormalige grasland.

Het is de bedoeling dat het gras plaatsmaakt voor een gevarieerd gebied met slikkige geulen en, wanneer over enkele jaren de sluizen van de Haringvlietdam op een kier zijn gezet, de planten van de overgangszone van zout naar brak water zoals lamsoor, zeekraal en zeebies.

De Westplaat Buitengronden (70 hectare, in beheer bij Staatsbosbeheer) is onderdeel van het project Deltanatuur: de ontwikkeling van 3000 hectare nieuwe natuur in de monding van de Rijn en de Maas. In 2010 moet het gebied van de Voordelta tot aan het nationaal park de Biesbosch een blauwe long zijn in een gebied dat na de oorlog een grootschalige stedelijke en industriële ontwikkeling doormaakte. En dat ecologisch een zware klap kreeg toen in 1970 het Haringvliet (en het daar achterliggende Hollands Diep en de Biesbosch) werd afgesloten. Het getijverschil van twee meter werd gereduceerd tot 20 à 30 centimeter.

In het voorjaar van 2000 besloot het kabinet 363 miljoen euro uit te trekken voor de ontwikkeling van natte natuur. Daarvan is bijna de helft (151 miljoen euro) bestemd voor het project Deltanatuur, onderdeel van een samenwerkingsovereenkomst tussen Verkeer en Waterstaat (VenW) en van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) over de combinatie van veiligheid en natte natuur. In de stuurgroep zitten verder Zuid-Holland, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en het Zuid-Hollands Landschap. De plannen worden gemaakt in overleg met betrokkenen, zoals landbouw, waterschappen en gemeenten.

,,Het primaire doel van het project', zegt projectleider Carel Harmsen van LNV, ,,is natuur. Maar het dient ook de veiligheid: door het scheppen van natuurgebieden komt er meer ruimte voor het bergen van water. Verder moet het project bijdragen aan de verruiming van de recreatiemogelijkheden van de mensen in het stedelijk gebied. Het moet een uitloopgebied voor Rijnmond en de Drechtsteden worden. Daarom moet het robuuste natuur worden die tegen een stootje kan, waarin en waarvan mensen kunnen genieten. Natuur voor natuur én voor mensen; onder de rook van Rotterdam.'

Het project heeft niet te lijden van de bezuinigingen op natuuraankopen van het kabinet-Balkenende. Harmsen: ,,De gelden voor het project komen uit de pot voor de economische structuurversterking die wordt gevoed met aardgasbaten en opbrengsten uit staatsdeelnemingen. De gronden die de komende jaren worden aangekocht, zo'n 300 hectare per jaar, liggen buiten de ecologische hoofdstructuur, waarvoor dit jaar geen nieuwe gronden kunnen worden aangekocht. De verwerving van de grond ligt op schema: in 2001 kochten we 260 hectare, vorig jaar iets meer dan 300.'

Essentieel voor het slagen van het project is het openen van de Haringvlietsluizen, zodat de dynamiek van het gebied, de getijdebeweging, kan worden hersteld en de overgangen van zout naar brak en van brak naar zoet water terugkeren. Van de aan te kopen gebieden ligt dan ook 70 procent buitendijks. In juni 2000 heeft het kabinet besloten dat de Haringvlietsluizen in 2005 als proef op een kier kunnen worden gezet; dat wil zeggen dat de sluizen 95 procent van de tijd zo'n tien procent openstaan. De sluizen kunnen dan worden gepasseerd door trekvissen als zalm, zeeforel en paling. Wanneer de proef slaagt kan later worden overgeschakeld naar een 'getempt getij', waarbij de sluizen verder opengaan.

Harmsen: ,,Het geld voor de proef, 32 miljoen euro, is er, maar de voorzieningen voor de aanvoer van zoet water voor de landbouw vergen tien tot vijftien miljoen euro extra. Daar is Verkeer en Waterstaat nog naar op zoek. Langs alle rivieren zijn bovenstrooms maatregelen genomen die vistrek weer mogelijk maken. Vooral Duitsland heeft veel geïnvesteerd. Als je dan de kurk er niet uit trekt, schiet je nog niets op.'