Een documentaire om stil van te worden
De documentaire 'Heren, alstublieft', die de Humanistische Omroep vanavond uitzendt, rekent af met verhalen die de ronde doen over de gang van zaken achter de schermen bij uitvaarten. De geportretteerden van de dragersvereniging 'De helpende hand' zullen ongetwijfeld met de televisiecamera op zich gericht hun beste beentje hebben voorgezet, maar de integere manier waarop zij hun werk verrichten is stellig niet gespeeld.
Veel mensen krijgen als ze beelden van uitvaarten op hun netvlies terugroepen oudere, enigszins uitgedroogde mannetjes voor ogen, die als het zover is door begrafenisondernemers worden ingehuurd om een overledene grafwaarts te dragen. Dat dit gebeurt door jonge frisse kerels is op zich verrassend.
In de door Saskia Gubbels gemaakte documentaire wordt een van hen, de 21-jarige Paul, er uitgelicht. De film begint met het wegrijden van drie lijkauto's. Geen opgewekte beelden, maar dan worden we geconfronteerd met Paul en zijn collega's. Gewone jonge mannen in spijkerbroeken en jacks, die zich in een oude loods omkleden tot chic uitziende figuren met hoge hoed en witte handschoenen. In die loods krijgen ze ook hun opleiding met lege kisten. Het zijn bizarre beelden als je hen met een kist rondjes ziet lopen. Alles gebeurt stipt op tijd. Ze moeten leren waar hun plaats is, wanneer ze moeten stilstaan en hoe ze moeten lopen.
Als zich een begrafenis heeft aangediend, rijden ze van het verzamelpunt in een roestig busje naar de begraafplaats. Tijdens de uitvaartdienst in de aula wachten zij in een nevenruimte. Sommigen eten snel een boterhammetje. Drager zijn wordt voor hen alledaags werk. In zekere zin, want naarmate drager Paul zijn verhaal doet krijgen de achtergronden, die voor elke drager verschillend zijn, meer reliëf. Wat duidelijk wordt is dat het serieuze mannen zijn, die zich volledig bewust zijn van de rol die zij bij uitvaarten spelen. Paul vertelt dat hij vroeger als de dood was voor alles wat met begraafplaatsen had te maken. Op fietstochten met zijn ouders in Brabant kwam hij vaak langs kerkhoven met van die indrukwekkende ijzeren hekken. “Als ik in de buurt van een lijkauto kwam had ik het niet meer. Dan was ik doodsbang.”
Toen Paul dertien was kwam de dood dichtbij door het overlijden van een vriendinnetje. Een paar jaar geleden overleed zijn lievelingstante. Dat was een zware klap. Paul was haar vertrouweling. Kort voor haar heengaan liet zij hem de kleren zien die zij had uitgezocht om in begraven te worden. Dat overlijden was voor Paul aanleiding diepgaand over de materie na te gaan denken. “Vanwaar mijn grote angst voor de dood? Moest ik er niet wat mee?” Het resulteerde in het drager worden.
Zo'n beslissing heeft gevolgen. De eerste keer dat hij in zijn zwarte pak thuiskwam en de reactie van een vriendinnetje tijdens een vakantie in Spanje lagen echter voor de hand. Door zijn regelmatige confrontatie met de dood is zijn angst niet echt verdwenen. Elke nacht nog droomt Paul van zijn werk. Wat vooral een nachtmerrie is geworden zijn de woorden 'Alstublieft, heren', het commando dat wordt gegeven als de lijkstoet zich in beweging moet zetten naar het graf.
De neiging bij zijn eerste opdracht om weg te willen lopen is verdwenen. Na een begrafenis spoedt Paul zich naar de douche om als het ware de herinneringen van die dag van zich af te spoelen. Vervolgens stapt hij als semi-professioneel wielrijder op zijn racefiets, zijn grote hobby. In de polders onder de Hollandse wolkenluchten probeert hij trieste gedachten van zich af te zetten. Paul: “Het is telkens weer bedenken wie je draagt. Hoe zou zou de man of vrouw in de kist eruitzien?” Een documentaire om stil van te worden.
Voor maakster Saskia Gubbels was het project het bevredigen van haar eigen nieuwsgierigheid. “Het verwonderde mij dat die mannen zo jong voor dit werk kiezen. De nuchtere manier waarop de betrokkenen met de dood omgaan trof mij. De beelden van dragers die tijdens het vaak lange wachten een patatje eten zal ik niet gauw vergeten.”
