Een beetje Italië in het Noorden

Het weekje in Italië was weer heerlijk: wandelen door de bergen, de enige echte cappuccino, de kerkjes. Scheefgezakte grafzerken verhaalden van vergane liefde, booggewelven en fresco's van schoonheid en devotie.

Koud terug meldt de Stichting Alde Fryske Tsjerken ook veel moois te hebben en te jubileren bovendien. Dé gelegenheid voor een vergelijkend warenonderzoek op het Friese platteland - Nederland kan óók prachtig zijn.

Echt origineel is het aan elkaar knopen van een rijtje kerken niet en dus is er een handige pelgrimsroute: het 'Jabikspaad', onderdeel van de grote route naar Santiago de Compostela. Geheel in de geest van Karel de Grote die naar verluidt op een nacht een weg van sterren zag van de Friese zee naar Galicië waar het lichaam van de zalige Jacobus lag, begin ook ik mijn tocht in het noorden. De dorpsnamen op de routekaart beloven veel mooi kleins: Finkum, Stiens, Britsum, Cornjum, Jelsum...

In de bus van Leeuwarden via Stiens naar Finkum kijken de meeste passagiers nauwelijks geïnteresseerd naar buiten. Niet onlogisch, zo fraai is het uitzicht niet. Maar de wetenschap dat de weg tussen Leeuwarden en Stiens duizend jaar oud is en ligt op een oude kwelderwal, doet me toch anders kijken. Ooit lag ten westen hiervan de Middelzee, een zeearm en benedenloop van het riviertje de Boorne. De arm verzandde en het land werd ingepolderd. Zo ontstond een verschil tussen oudland ten oosten van de wal en nieuwland ten westen.

Finkum (Feinsum) laat niet lang op zich wachten. Op het kerkhof is 'kerkvrijwilliger' meneer De Groot net klaar met zijn wekelijkse maaibeurt en loopt even mee naar binnen, de kerk in. Het 13de eeuwse kerkje is niet meer in gebruik, getuige wat spinnenwebben op de banken. Behalve een zijruimte: daar vergadert de dorpsraad. Er hangt een bord met de namen van dominees die er ooit hebben gestaan. "Het ging niet altijd goed", zeg De Groot met een glimlach. "In 1609 werd Olphert Belida wegens dronkenschap uit het ambt ontheven en twee verdwenen wegens lichaamszwakte." Het kerkje en het kerkhof mogen er zijn: oud, robuust en verweerd.

De weg naar Stiens voert door open boerenland waar graan, aardappels, bieten, maïs en gras hun best doen. Een haas holt door het veld en jongens met blonde koppen en vuile knieën peuren wat in een sloot. De meeldraden van weegbree trillen in de wind en een vrouw op een fiets stapt af en nodigt me zomaar uit voor een kop koffie. "Je komt vast niet van hier."

De landelijkheid duurt maar even. Stiens blijkt een lelijke schil van bedrijfsgebouwen te hebben en ook het binnenlopen van het dorp brengt allesbehalve 'Italiaanse' gevoelens. Natuurlijk, ook hier willen de mensen comfortabel wonen en werken, maar kan dat niet iets meer in de stijl van het oude dorp? Allengs fleurt het dorp op - een schitterende bomenkrans rond het al even mooie kerkhof van de St. Vituskerk, met draaihekken en veerooster afgesloten om de duivel én het loslopende vee tijdens veemarkten te weren. Er lopen kippen en er zijn 'farske hinneaaien te keap'. De banlieues stemmen weer droevig, of was de verwachting te hoog?

De Steinservaart oogt zomers met witte waterlelies en in de verte zie ik de kerk van Britsum. Ook hier vrijwel geen romantische oude huizen en ook de op een terp gelegen, kerk oogt moderner dan gewenst. Iets te daadkrachtige dorpelingen zetten in de negentiende eeuw een muur rondom de twaalfde-eeuwse, vast oogstrelende tufstenen kerk. Het interieur maakt alles goed. Tien jaar geleden ontdekte men bij toeval dat onder een dikke kalklaag fresco's uit de dertiende eeuw verborgen zaten. Weggewit als 'heidens' tijdens de Reformatie.

De muurschilderingen zijn wonderschoon. De kleuren zacht en in harmonie, de verbeelding devoot. In een vitrine liggen kistplaten uit 1684 en 1769: loden platen waarin naam en afkomst van de dode werd gegrift. De vrijwilliger sluit de kerk weer - fresco's zijn kwetsbaar - en springt op de fiets: "De vrouw heeft het eten klaar. Maar neem na Jelsum vooral het kerkepad."

Weer op pad word ik in alle gradaties van onverstaanbaarheid maar steeds even aardig gegroet. Kijk, dat hebben die Friezen dan toch voor op de Italianen.

Het terpdorpje Cornjum brengt, behalve een enorme terpkerk, vooral ook Martena State met zijn poort, landhuis en vijver. Ik ben te laat voor de fameuze stinseflora maar alle tinten groen zorgen ook een bont palet.

Dekemastate in Jelsum overtroeft Martena State in grootte en grandeur al is er van protserigheid geen sprake. Zelfs op deze doordeweekse dag - een andere wandelaar kwam ik niet tegen - schenken de dames van de state een kopje thee. Overhandigd door een vrouw met een knot die me maant niet zoveel haast te hebben.

Via een bemuurd pad beland ik op het kerkepad vanuit Jelsum naar Leeuwarden. Het tegelpad door het weiland is op zich niet spectaculair maar brengt verstilling. Tot een donderend geweld losbreekt. Even vermoed ik onweer om pas na een minuut te beseffen dat het straaljagers van de vliegbasis zijn.

De tocht eindigt in Leeuwarden waar in het Natuurmuseum de jarige Alde Fryske Tsjerken samen met 't Fryske Gea een jubileumtentoonstelling houdt. Ik drentel braaf even door de donkere ruimte, alleen het gedeelte met kerkflora en -fauna kan me enigszins inspireren. Maar dan wil ik liever het licht weer in. Leeuwarden doet deze zomerdag heerlijk zuidelijk aan. De panden zijn oud en lichtjes vervallen, de taal onverstaanbaar, de cappuccino excellent.

undefined

Het Jabikspaad

De beschreven tocht, 14 kilometer, is het traject Finkum-Leeuwarden van het Jabikspaad. Niet bewegwijzerd, een routebeschrijving staat in het 'Het Jabikspaad', Friese Pers Boekerij. euro 16,95. ISBN 9789033011634.

De kerken in Britsum en Finkum zijn normaliter op slot. Bel tevoren de vrijwilligers voor ontsluiten. Finkum: W. de Groot, 058-2574688, Britsum W. Oosterhof 058-2572107.

Fietsend pelgrimeren kan ook. Knooppunten: 18 (Finkum), 11, 2, 3, 6, 5, 10, 23, 66, 65, 64, 26, 62.

Informatie over tentoonstelling 'Goddelijk Groen' en excursies door 't Fryske Gea en tal van andere activiteiten (er is ook kunst in de kerken) op natuurmuseumfryslan.nl, aldefrysketsjerken.nl, itfryskegea.nl

Dekemastate is een museum, in de zomermaanden te bezoeken van dinsdag t/m zondag. dekemastate.nl

U kunt wandelen in de tuin van Martenastate: martenastate.nl

undefined