Duitsland leert je omgaan met je verleden

"Uw veter zit los", zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel tegen Wouter Meijer toen zij de lift instapte waar de NOS-correspondent al in stond, maar hij van pure schrik schielijk weer uit ging. Op de avond van de Bondsdagverkiezingen, 22 september 2013, had Meijer zo "mijn meest persoonlijke ontmoeting met de machtigste vrouw van Europa".

Veel dichterbij kom je als buitenlands journalist niet, want Merkel geeft vrijwel nooit interviews aan buitenlandse media. Begrijpelijk, want ze heeft er niet veel aan; een gesprek met het Duitse vrouwenblad Brigitte levert haar veel meer op.

Meijer, van 2008 tot 2014 correspondent in Berlijn, wijdt in zijn boek 'We kunnen niet allemaal Duitsers zijn' een apart hoofdstuk aan Merkel. Hij beschrijft haar af- en opkomst, haar tot voor kort onaantastbare positie in de CDU en haar omstreden houding in de vluchtelingencrisis die haar veel vrienden maar waarschijnlijk nog meer vijanden heeft bezorgd. Meijer doet het met kennis van zaken en prima politiek inzicht.

In zijn hele boek laat de auteur zien dat hij het nodige van Duitsland weet. Dat is ook niet zo verwonderlijk want hij was niet alleen jarenlang correspondent, maar heeft ook meegedaan aan een uitwisselingsprogramma voor journalisten, en zijn middelbare schooltijd deels in Berlijn doorgebracht waardoor hij het Duits onderwijssysteem op z'n duimpje kent - hij geeft precies aan op welke punten het verschilt van het Nederlandse onderwijs.

Ook in andere hoofdstukken gaat Meijer in op de verschillen tussen Nederland en Duitsland, bijvoorbeeld op economisch terrein: tot voor kort kenden onze oosterburen geen minimumloon, en de pensioenen zijn uitgesproken laag. Die passages zijn meestal verhelderend. En de oud-correspondent weet ook met smaak te vertellen over Berlijn, de stad die zoveel aantrekkingskracht heeft op buitenlanders en zeker ook op Nederlanders. De auteur heeft een vlotte pen, al valt hij wel wat veel in herhaling.

Meijer springt soms ook van de hak op de tak waardoor de lijn in zijn betoog moeilijk te volgen is. Het lijkt erop dat hij zich laat leiden door de vele (meestal interessante) reportages die hij voor de NOS heeft gemaakt en die hij graag in geschreven vorm nog eens aan de lezer wil voorschotelen. Hij staat wel erg lang stil bij de discussie over de 'Energiewende', het einde van de kernenergie in Duitsland, die Merkel plotseling afkondigde kort na de kernenergieramp in Japan in 2011.

De titel 'We kunnen niet allemaal Duitsers zijn' is een verwijzing naar een opmerking van de in 2008 overleden PvdA-politicus Thijs Wöltgens. Die verdedigde ooit op provocerende wijze de stelling dat Nederland eigenlijk net zo goed als zeventiende deelstaat zou kunnen toetreden tot Duitsland, want we zijn zeker in economisch opzicht helemaal verknoopt met ons buurland. Het was een knipoog van de Limburger die zo'n beetje op de grens van Nederland en Duitsland is opgegroeid. Nog niet zo lang geleden heeft Frans Timmermans, tegenwoordig vicevoorzitter van de Europese Commissie en eveneens geboren en getogen Limburger, zich in dezelfde zin uitgelaten.

Maar Meijer gaat serieus in op de opmerkingen. In zijn slothoofdstuk legt hij uit dat we toch echt geen lid kunnen worden van de Bondsrepubliek. We kunnen wel veel leren van Duitsland, bijvoorbeeld hoe je je eigen verleden verwerkt. Hij poneert daarbij de gewaagde stelling dat Nederland met zijn slavernijverleden, het Indische verleden en zelfs met de discussie rond Zwarte Piet aanzienlijk meer moeite dan Duitsland heeft om het eigen verleden nuchter onder ogen te zien.

Omgekeerd zijn er ook kwesties waarbij Duitsland hopeloos achterop loopt. Het is bijna het enige land in Europa waar homo's niet kunnen trouwen, de CDU van Merkel en de Beierse zusterpartij CSU houden dat tegen. En euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn taboe, en dat heeft veel te maken met de praktijken van de nazi's.

In zijn nogal zwaar aangezette slotwoord roept Meijer Duitsland en vooral Angela Merkel op leiderschap te tonen in Europa. Daar is in deze crisistijd veel behoefte aan. Als Duitsland hier faalt 'dan mislukt Europa ook'.

Wouter Meijer: We kunnen niet allemaal Duitsers zijn Atlas Contact; 240 blz. euro 19,99

undefined