Duitse journalist leeft als een dakloze

Nog even en de crisis leidt ertoe dat dakloosheid ’geen marginaal, maar een zeer centraal thema’ is, meent Duitslands bekendste undercover-journalist Günter Wallraff. Om de aandacht te vragen voor, volgens Wallraff, ongeveer 300.000 daklozen in Duitsland, legde hij zich in de vriesnachten van december en januari te rusten op stoepen in Keulen, Frankfurt en Hannover.

Deze steden kennen wel opvangcentra, maar daklozen kunnen daar maar enkele nachten per maand terecht. Soms zijn de centra zo erg, dat daklozen de voorkeur geven aan de straat. Dieptepunt was volgens Wallraff een bunker uit de Tweede Wereldoorlog in Hannover.

Wallraff krijgt er ruzie met een andere dakloze, die hij gevraagd had het volume van zijn radio te dimmen omdat die hem uit de slaap hield. De met een mes gewapende man, die kennelijk onder invloed van drugs verkeert, begint gewelddadige teksten te roepen. „Kan niet slapen! Klap op zijn muil, dan kan-ie slapen! Doodschieten! Neersteken!”

In paniek zoekt Wallraff de uitgang op. „Er gaat niks boven de buitenlucht, ook al vriest het 20 graden. Ik sta voor de stalen toegangsdeur en rammel eraan. Die zit op slot met een hangslot. Als hier maar een matras door een sigaret in brand raakt, zouden we allemaal door rookvergiftiging kreperen.”

De gisteren verschenen reportage heeft ertoe geleid dat de stad Hannover onderzoek zal doen naar de misstanden in het centrum, zo heeft het stadsbestuur laten weten. Wallraff noemt het ’monument voor de verschrikkingen van de oorlog’ niet geschikt voor opvang van mensen.

Wallraff beschrijft ook hoe hij dakloze Viktor door de bureaucratie heenleidt. De procedure zal er ten slotte toe leiden dat Viktor, een transportondernemer die eerst zijn bedrijf, daarna zijn huis en familie verloor, alsnog aan een (tijdelijk) huis wordt geholpen, en ontsnapt aan de vicieuze cirkel die veel dakloze gevangenhoudt. „Wie zijn baan heeft verloren krijgt geen woning, en wie geen woonadres kan overleggen, is kansloos op de arbeidsmarkt.”

In een interview met Die Zeit betoogt Wallraff dat de meeste daklozen niet meer over het doorzettingsvermogen beschikken om dergelijke procedures te doorlopen, en dat er te weinig ambtenaren zijn die hun kantoren verlaten en actief daklozen opzoeken om ze op weg te helpen.

De gisteren verschenen reportage is de eerste van een serie die Die Zeit wil plaatsen. Hoewel critici Wallraff voor de voeten werpen dat zijn reportages eigenlijk maar één onderwerp kennen – Günter Wallraff – garandeert zijn naam dat daklozen op de politieke agenda komen, al is het maar die van stadsbesturen.

Hoog tijd, meent de auteur. Want als zijn gesprekken met daklozen hem iets hebben geleerd, dan is het wel dit: „Dakloosheid kan ieder van ons treffen.”