Doelloos voor de buis

Peuters van amper drie jaar die apathisch voor de zoveelste aflevering van 'Spongebob' hangen. Het schrikbeeld voor ouders komt vaker voor dan je denkt. Onderzoek laat zien dat kinderen jonger dan vier jaar gemiddeld twee uur per dag voor de televisie doorbrengen. Grote kans dat de kleintjes in die twee uur verzeild raken in programma's die niet voor ze bedoeld zijn. Maar er schitteren in de nonstop tekenfilmbrij ook juweeltjes. 'Teletubbies', 'Tik Tak', 'Brum', 'Meneer Logeer', 'Sesamstraat' en (voor iets oudere kinderen) 'Tweenies' voldoen ruimschoots aan de maatstaven van kritische ouders en hun kroost. Peuters vinden ze leuk om naar te kijken en -voor veel ouders een zwaarwegend argument- ze steken er wat van op. Doelloos voor de buis hangen kunnen ze de rest van hun leven nog.

Het leerzame van televisie is ook het uitgangspunt van PeuterTV, een nieuw initiatief van Teleac/NOT. Onder PeuterTV vallen verschillende programma's die zijn bedoeld voor kinderen van 1 tot 5 jaar. Zoals Schooltv er is voor kinderen in de basisschoolleeftijd, zo moet PeuterTV de groep die daarvoor komt bedienen. De educatieve omroep, die nu al 'Teletubbies', 'Meneer Logeer' en 'Tweenies' uitzendt, is druk met de productie van een nieuw programma, 'Het Zandkasteel', dat het vlaggenschip van PeuterTV wordt. Er komt lesmateriaal voor kinderdagverblijven en peuterspeelzalen en er wordt een website gemaakt voor peuters, ouders en mensen die beroepsmatig met jonge kinderen te maken hebben.

PeuterTV moet helpen bij de media-opvoeding van kleine kinderen, legt projectmanager Yvonne Willemsen uit. ,,In eerste instantie is PeuterTV bedoeld als voorschoolse educatie, maar de programma's zijn voor alle kinderen leuk om naar te kijken. Niet alleen voor kinderen met een achterstand.'' Tv is bij uitstek een medium om van te leren, zegt Willemsen. Het helpt bijvoorbeeld bij de taalontwikkeling. ,,Als je met een peuter een prentenboek bekijkt met een tekening van een trein, zal het kind het woord 'trein' met die tekening associeren. Dat is al anders als je een echte trein ingaat. Dan krijgt het woord al meer betekenis. Televisie komt dicht bij die echte beleving.''

Tv als leermiddel, dat moet opvoeders aanspreken. Al duurt het soms even voor volwassen ogen zien hoe dansende, 'uh-oh'-roepende dikkerdjes hun kind stimuleren tot spel en het ontwikkelen van taal. Voor veel ouders stond de introductie van het educatieve 'Teletubbies', zes jaar geleden, gelijk aan debilisering van de kindertelevisie. Fout gedacht, want de poppenserie is onder peuters al jaren een megahit. Met reden. Ragdoll, het productiebedrijf van 'Teletubbies', observeerde maandenlang hoe peuters re ageren op hun omgeving en op tv-programma's. Kinderen en hun ouders werden uitgenodigd in een atelier om te zien hoe ze met elkaar spelen. Ook staken de makers hun licht op bij deskundigen op het gebied van taal, spraak en basiskennis van de wiskunde, tot aan multiculturele activiteiten en peuterspeelzaal-management aan toe. De kleuren en vormen van Dipsy, Laalaa, Tinky Winky en Po, de knoppenmachine met slaapliedjes en rare bliepjes, stofzuiger NooNoo als huisdier: ze hebben allemaal een op onderzoek gefundeerde bestaansreden.

En zo moet het ook, zegt Yvonne Willemsen van Teleac/NOT. Kinderen onder de vier jaar schotel je niet zomaar wat bewegende beelden voor. ,,In eerste instantie moet televisie vooral leuk zijn voor kinderen. Maar omdat op peuterleeftijd spelen vaak tegelijk leren betekent, moet je er ook wat nuttigs mee doen.'' Zo leert een programma als 'Teletubbies' een peuter om informatie te categoriseren, relaties te begrijpen en patronen te herkennen. Dat stimuleert weer andere aspecten van de ontwikkeling: fysiek, sociaal, emotioneel, taalkundig en cognitief. Verder worden zelfvertrouwen, een positief zelfbeeld, fantasie en nieuwsgierigheid gevoed.

Ook bij 'Het Zandkasteel', vanaf januari op Zappelin, wordt dankbaar gebruikgemaakt van onderzoeken naar de ontwikkeling van peuters. Yvonne Willemsen: ,,We gebruiken poppen met een heel lijf. Dat spreekt peuters aan, omdat ze aan het ontdekken zijn hoe ze in de ruimte staan. Verder is een veilige omgeving belangrijk; daarom speelt 'Het Zandkasteel' zich af op een strand met weinig invloeden van buitenaf. De hoofdfiguren zijn een prinsje en een prinsesje die met hun vader, de koning, in het zandkasteel wonen. Geen moederfiguur dus, maar wel een zorgende, spelende koning, die roldoorbrekend is.'' De neuzen van de poppen kunnen draaien en van veraf dingen ruiken: bedoeld om de peuterfantasie te prikkelen. Verder is er in 'Het Zandkasteel' een toververkleedkist en een vlieger die boos, vrolijk en verdrietig kan zijn. ,,Die gevoelens kunnen kinderen weer herkennen.''.

Grote vraag is of PeuterTV ook die kleintjes bereikt van wie de ouders minder ophebben met leerzame televisie. De kinderen die de voorschoolse educatie het hardst nodig hebben: peuters uit achterstandswijken bijvoorbeeld, waar de tv eerder staat afgestemd op Fox Kids dan op Zappelin. Dat juist die groep zo moeilijk bereikt wordt, is frustrerend, beaamt Willemsen. ,,Maar het is voor ons ook juist de uitdaging om zoveel mogelijk kinderen aan te spreken. Het is niet onmogelijk. Kijk naar 'Teletubbies', dat toch ook op de publieke omroep wordt uitgezonden. Er zijn maar heel weinig peuters in Nederland die dat nog nooit hebben gezien. Ook kinderen met een achterstand kijken daar graag naar.''