Dodental aanslagen Nieuw-Zeeland op 49, extra veiligheidsmaatregelen rond moskeeën

In het kort:

- Bij twee moskeeën in het Nieuw-Zeelandse Christchurch is vrijdagmiddag (lokale tijd) het vuur geopend
- Tot nu toe zijn 49 mensen omgekomen, evenzoveel mensen raakten gewond
- Vier mensen zijn gearresteerd, een van hen is officieel aangeklaagd voor moord
- Het gaat om Brenton T., die online een manifest publiceerde waarin hij zijn acties verklaart
- Het dreigingsniveau in Nederland gaat niet omhoog, er zijn wel extra veiligheidsmaatregelen genomen rond moskeeën

Vrijdagmiddag lokale tijd werd het vuur geopend op twee moskeeën in Christchurch, een stad in Nieuw-Zeeland. De politie heeft drie mannen en een vrouw gearresteerd. Een van hen is officieel aangeklaagd voor moord, het gaat om de 28-jarige Australiër Brenton Tarrant Hij heeft de aanslag online uitgezonden via een livestream. Die video is van Facebook en Instagram verwijderd, maar de beelden blijven circuleren op internet. De autoriteiten roepen mensen op de beelden niet te delen.

Manifest verdachte

Tarrant heeft online een manifest van 74 pagina's gepubliceerd waarin hij zijn acties verklaart. Daarin omschrijft hij zichzelf als ‘een gewone witte man, geboren in de middenklasse.’ ‘Ik wil de toekomst van mijn volk verzekeren.’ In zijn tekst staat ook dat hij wraak wilde nemen op moslims die aanslagen hebben gepleegd in Europa, en dat hij angst wil zaaien. Hij zou de zegen van Anders Breivik - de man die in 2011 77 mensen vermoordde op het Noorse eiland Utoya - hebben gekregen voor zijn acties.

De Australische premier Scott Morrison bevestigde de arrestatie van een Australiër en noemde hem een extremistische, rechtse, gewelddadige terrorist. Het is nog niet duidelijk of Tarrant verantwoordelijk is voor beide aanslagen.

Dreigingsniveau en veiligheidsmaatregelen

De Franse autoriteiten hebben de veiligheidsmaatregelen bij religieuze locaties opgevoerd. Frankrijk herbergt de grootste moslimminderheid in West-Europa en leed onder dodelijke islamitische aanslagen in onder meer 2015 en 2016.

Minister Grapperhaus van justitie en veiligheid zegt ‘voortdurend alert’ te zijn en wees erop dat Nederland al het dreigingsniveau 4 heeft. De minister lijkt niet van plan het dreigingsniveau te verhogen. Amsterdam neemt zichtbare en onzichtbare maatregelen. Burgemeester Femke Halsema benadrukt dat dit gebeurt op basis van ‘gevoelens in de samenleving en niet op basis van een concrete dreiging’.

Ambtenaren en agenten gaan vrijdag de wijken in om contact te leggen en er is extra aandacht voor het middag- en avondgebed bij moskeeën. Ook in andere Nederlandse grote steden gaan burgemeesters langs bij moskeeën, over heel de wereld wordt gebeden voor de slachtoffers en hun nabestaanden.

Arrestanten

De rol van de andere drie gearresteerden wordt nog onderzocht, een van hen lijkt niets met de gebeurtenissen te maken te hebben, laat politiecommissaris Mike Bush weten. Wel droegen ze alle drie vuurwapens bij zich, maar dat is niet verboden in Nieuw-Zeeland (zie kader). Bush sprak van een 'zeer goed georganiseerde terroristische aanslag'. Er zijn na de twee schietpartijen geen andere bedreigingen gesignaleerd, ook is de politie niet op zoek naar nog meer daders.

Twee schietpartijen

Aan het begin van de middag (lokale tijd) drong een schutter de Al Noor moskee in het centrum van Christchurch binnen, terwijl gelovigen bezig waren met het gebed. Daar waren naar schatting driehonderd gelovigen aanwezig. Ooggetuigen zeggen zeker vijftig schoten te hebben gehoord. Later vond bij een moskee aan Linwood Avenue in Christchurch een andere schietpartij plaats. Televisiezender TVNZ sprak buiten de Al Noor-moskee met een vrouw. Haar echtgenoot was neergeschoten, maar ze wist niet hoe hij eraan toe was. Ze zag de livestream van de schutter. “Ik zag hoe hij een man neerschoot die als mijn opa was. Hij schoot op ons alsof we dieren waren.”

Condoleances

Verschillende wereldleiders hebben inmiddels hun condoleances uitgesproken. Zo ook premier Rutte op Twitter, die schrijft geschokt te zijn. DENK voert vrijdag geen campagne voor de Provinciale Statenverkiezingen. Volgens een verklaring van de partij gaan vertegenwoordigers van DENK in plaats daarvan naar islamitische gebedshuizen ‘om de moslimgemeenschap en moskeebezoekers een hart onder de riem te steken’. DENK roept gemeenten verder op om de vlag halfstok te hangen en in gesprek te gaan met de lokale moslimgemeenschap.

Dat gebeurt in verschillende steden. In onder meer Rotterdam, Den Haag, Amsterdam, Arnhem, Utrecht, Zaanstad en Zeist hangen de vlaggen halfstok. De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb heeft namens de stad een condoleancebrief gestuurd naar Christchurch. Utrecht heeft condoleances overgebracht aan de ambassadeur van Nieuw-Zeeland. Op de Dam in de hoofdstad wordt om 18.00 uur een wake gehouden voor de slachtoffers.

Wapenbezit is min of meer vrij

Er zijn honderdduizenden Nieuw-Zeelanders met een wapenvergunning, en naar schatting enkele miljoenen wapens in het land. Wapenbezit is min of meer vrij; wie geen strafblad heeft kan bij de politie een vergunning voor een wapen krijgen, van een simpel geweer tot vol-automatische wapens.

Er is geregeld discussie over de indeling van wapens in licht en zwaar, maar tot een inperking van de vrijheid van wapenbezit is het in Nieuw-Zeeland niet gekomen, ook niet na enkele massale schietincidenten in de jaren negentig, waaronder die in een basisschool in Dunblane waarbij zestien kinderen het leven lieten.

Voorvechters van vrij wapenbezit wijzen graag naar Nieuw-Zeeland om te laten zien dat vuurwapens in de handen van burgers niet tot Amerikaanse toestanden hoeven te leiden. En Nieuw-Zeeland is niet hun enige voorbeeld; vrijheid van wapenbezit vind je bijvoorbeeld ook in Zwitserland. Massale schietincidenten zijn daar een zeldzaamheid. Ongelukken met vuurwapens gebeuren er natuurlijk wel, meer dan in andere Europese landen.

Dit bericht wordt aangevuld.