DNB: banken kunnen ongemerkt meewerken aan financiering terrorisme

Uit onderzoek van De Nederlandsche Bank blijkt dat zij onvoldoende zicht hebben op de transacties die klanten via hun rekeningen laten lopen. Daarmee voldoet de sector niet aan de eisen die zijn neergelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme.

De Volksbank heeft een aanwijzing gekregen om de controle op transacties van klanten aan te scherpen. Dat is een zware maatregel van DNB, die doorgaans volgt op een langere periode van tekortkomingen. Ook kreeg de bank een boete van 500.000 euro voor het niet melden van zeven verdachte transacties. De Volksbank, waar SNS, ASN, Regiobank en BLG Wonen onder vallen, is in handen van de staat.

Het is onduidelijk of andere banken boetes of aanwijzingen opgelegd kregen. DNB wil niet op die vraag ingaan. De Volksbank koos er zelf voor om de boete en aanwijzing naar buiten te brengen, zegt een woordvoerder. "We willen graag zo open en transparant mogelijk zijn." Op de website van DNB is de boete niet terug te vinden.

DNB vond bij alle banken tekortkomingen waar het gaat om naleving van de wet. Als banken risico's op witwassen en financiering van terrorisme signaleren, worden die niet vertaald in IT-systemen die transacties controleren. De indicatoren waarmee banken zoeken, worden nauwelijks onderhouden of getest op effectiviteit.

DNB concludeert dat "onderzochte banken nauwelijks aandacht hadden voor terrorismefinancieringsscenario's." Eén bank deed veel zaken met een land met een verhoogd risico, maar daar was het controlesysteem niet op ingesteld. Elders werden kasstortingen van meer dan 500.000 euro niet nader gecontroleerd. De bank vond dat dit paste in het profiel van de klant: een tweedehands autobedrijf.

Vorig jaar vroeg DNB ook al aandacht voor de tekortkomingen. De toezichthouder sprak daarover met de banken. Waarschijnlijk volgt op korte termijn een definitief oordeel van DNB, waar de banken hun systemen op zullen moeten aanpassen.

Ver strekkende maatregel

De Volksbank meldde gisterochtend zelf dat het een zogeheten aanwijzing heeft gekregen van toezichthouder DNB. Dat is een ver strekkende maatregel, die vaak pas wordt ingezet als eerdere gesprekken over verbetering onvoldoende hebben gewerkt. Ter illustratie: vorig jaar legde DNB in totaal slechts drie aanwijzingen op bij Nederlandse banken.

Volgens DNB voldoet de bank niet aan de eisen die zijn neergelegd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financiering van terrorisme. De Volksbank heeft aan de toezichthouder moeten beloven voor het einde van het jaar weer de zaken op orde te krijgen, zei directievoorzitter Maurice Oostendorp gisteren. Dat is deels gelukt, maar in de tweede helft van het jaar moet de bank nog extra kosten maken om aan de eisen te voldoen.

Die kosten betreffen vooral de 22 externe personen die zijn ingehuurd om de IT-systemen zo aan te passen dat de bank verdachte transacties signaleert en meldt bij de Financial Intelligence Unit.

Verdachte transacties

Dat is in het verleden niet gebeurd. DNB legt de Volksbank namelijk ook een boete op voor het niet melden van zeven verdachte transacties, terwijl dat wel had gemoeten. De bank moet daarvoor een relatief forse boete betalen van 500.000 euro. In 2016 kregen Nederlandse banken in totaal zeven keer een bestuurlijke boete opgelegd voor een gezamenlijk bedrag van 1.762.642 euro.

Volgens een woordvoerder van de Volksbank had de bank destijds de verdachte transacties wel gesignaleerd, maar zijn ze anders beoordeeld. "DNB zegt nu: je had die transacties moeten melden. Dat hebben we alsnog gedaan." Hij beaamt dat de Volksbank 'wat achterliep op de rest van de banken' waar het gaat om het controleren van verdachte transacties. "Dat is nu weer gelijkgetrokken."

De extra kosten die de Volksbank maakt voor het bijwerken van het controlesysteem zijn maar klein ten opzichte van het totaal. Gisteren presenteerde de bank de halfjaarcijfers, en de winst blijft daarin vrijwel gelijk ten opzichte van een jaar eerder: 177 om 181 miljoen euro. De rente-inkomsten daalden wel snel. Dat komt doordat veel klanten van de bank extra aflossen op hun hypotheek, of net toe zijn aan een renteherziening. In de periode 2005-2008 werden er veel hypotheken uitgegeven, en de populaire termijn van tien jaar vaste rente loopt voor veel van die klanten nu af.

Ondanks de vele aflossingen groeide de hypotheekportefeuille van de Volksbank wel, met 400 miljoen euro. "In absolute zin de hoogste groei van alle Nederlandse banken", zo zei financieel directeur Annemieke van Melick in een toelichting. Andere Nederlandse banken zien hun uitstaande hypotheken veelal krimpen, vanwege vervroegde aflossing en concurrentie van andere partijen.

Dat het economisch goed gaat merkt de bank in het snel afnemende aantal klanten met een betalingsachterstand op de hypotheek. Dat aantal is bijna gehalveerd, van 2 procent van de klanten in de eerste helft van 2016, naar 1,2 procent in de eerste zes maanden van dit jaar.