Discriminatie bij politie ook hier gewoon

De rellen in het Amerikaanse Ferguson, waar een agent de zwarte Michael Brown neerschoot na een winkeldiefstal, richtte internationaal de aandacht op het onderwerp. Paul Mutsaers van Tilburg University en de Politieacademie deed onderzoek naar discriminatie door Nederlandse agenten. Volgens Mutsaers komt die structureel voor en hanteert de politie een 'keihard doelgroepenbeleid'. Mutsaers liep anderhalf jaar met agenten mee op drie plaatsen in Nederland, interviewde ruim tachtig agenten in vijftien grote steden en liet twintig agenten dagboeken bijhouden. Hij promoveert deze week.

Hoe groot is het probleem in Nederland?
"Wat je hier níet hebt, zijn toestanden zoals in Ferguson, waar agenten geld ophalen bij de Afro-Amerikaanse gemeenschap door continu boetes uit te schrijven. Of grootschalige corruptie zoals in Zuid-Afrika. Maar het is een glijdende schaal. Wat hier wel gebeurt: collega's van allochtone agenten hangen op het prikbord krantenberichten op waarop koppen die negatief zijn over de islam of migranten zijn omcirkeld. En bij meer dan de helft van de verkeerscontroles die ik heb meegemaakt, zeker tientallen keren, werd vooraf een etnische doelgroep bepaald. Meestal richtte men zich op jongeren van een aantal etniciteiten: Marokkaans, Turks en Surinaams, bijvoorbeeld. Als het raampje omlaag ging en er zat een autochtone Nederlander, dan kreeg die te horen: 'U mag doorrijden, u behoort niet tot onze doelgroep.'"

Waarom doet de politie dat?
"Het bekende verhaal is dat we die groepen vaker terugzien in de misdaadcijfers. Maar de vraag is wat eerder komt. Richt de politie zich op die groepen vanwege de cijfers, of komen die groepen meer voor in de cijfers doordat de politie zich vaker op hen richt?"

Hebben vooroordelen ook niet een functie?
"De politie is gedoemd tot vooroordelen, omdat ze altijd moet handelen vóór iemand voor de rechter komt. Maar agenten zijn de afgelopen tien jaar getraind om op hun eigen ideeën, vakmanschap en onderbuikgevoel af te gaan, in plaats van op de regels. Vervolgens misbruikt een deel van hen hun discretionaire ruimte.

"Een bekende zaak is die in Bleiswijk, waar een Poolse zwerver werd opgepakt. In het bos moest hij een kuil graven. Een agent is veroordeeld voor deze schijnexecutie. Dit soort uitwassen ben ik niet tegengekomen, maar ik heb meerdere agenten gesproken over dakloze migranten die naar de stadsgrens werden gebracht. Of Oost-Europeanen die door de politie uit het centrum werden verjaagd. Daar is geen enkele wettelijke basis voor."

Wat kan de politie hiertegen doen?
"Je kunt papieren op de goede manier inzetten. Denk aan een stopformulier, dat agenten moeten invullen om te registreren waarom ze iemand hebben aangehouden. Maar er is ook sterk leiderschap nodig. Tegenwoordig is ook bij de politie het zachte, dialogische leiderschap populair. Maar je moet durven op te treden tegen discriminatie. Het gaat verdorie om artikel 1 van onze grondwet. We hebben een politie nodig die uniform handelt, zonder aanziens des persoons."