Dierlijk actievoeren

Tom van der Wal is er nog katerig van. Hij en zijn vrouw Tonia runnen in Medemblik een inloophuis voor kankerpatiënten en hun familie. Het was de bedoeling om 250 ballonnen op te laten in de haven aldaar. Aan de koordjes zouden kankerpatiënten en hun familieleden wensen voor de toekomst hangen. "Het leek ons een mooi gebaar op Driekoningen, het einde van de kerstperiode", zegt Van der Wal. Hij had speciaal afbreekbare ballonnen en katoenen koordjes besteld. Hij is zelf ook een dierenvriend, zegt hij.

Maar een dag voor de actie stroomde zijn mailbox plots vol. Ook op het twitteraccount en de facebookpagina reageerden onbekenden uit heel Nederland. Stoppen met die actie, was de boodschap, ballonnen vervuilen het milieu! "Sommigen vroegen het vriendelijk. Maar je hebt altijd fanaten, die het verknallen. De afschuwelijkste foto's van dode dieren verschenen op onze facebookpagina. Het leek op zeker moment wel of we een criminele organisatie waren."

Uiteindelijk werd de hele actie afgeblazen. "We wilden niet het risico lopen dat er iemand 'vogelmoordenaars' zou staan schreeuwen naar de patiënten. Er hoeft maar één gek tussen te zitten."

Die stroom van reacties die het inloophuis ontving, was op gang gebracht door het webinitiatief 'Die Ballon Gaat Niet Op'. Achter dat initiatief gingen de organisaties Stichting Noordzee, Plastic Soup en Kust&Zee schuil. De actievoerders namen geen contact op met het inloophuis om te vragen of men wilde afzien van het oplaten van de ballonnen. In plaats daarvan plaatsten zij een dag voor de ballonnenactie het mailadres, twitteraccount en de facebookpagina van het inloophuis op hun eigen facebookpagina, met de oproep: 'Vraag de organisatie vriendelijk (!) de ballonnen niet op te laten'.

"Ik was er goed zat van", zegt Van der Wal. Maar bij 'Die Ballon Gaat Niet Op' spreken ze van een succes; die ballonnen gingen inderdaad niet op. Verantwoordelijkheid voor bedreiging van het echtpaar dat van tevoren van niks wist, neemt de organisatie niet. "Als er dreigende taal is geuit, betreuren wij dat, maar internet is openbaar. De verantwoordelijkheid voor individuen kunnen wij niet nemen", zegt Esther Van der Meer, medeverantwoordelijk voor de actie.

undefined

Publieke debat

Dierenextremisme is bijna verdwenen uit Nederland, of in ieder geval in diepe slaap gevallen. Zelden zijn er nog nertsen bevrijd, huizen beklad, of bedrijven in brand gestoken de afgelopen vijf jaar, blijkt uit een rapportage van inspectiedienst AIVD. Niet dat het voorbij is met het leed van beesten, maar het protest heeft zich verplaatst: uit de schaduw van de illegaliteit naar het publieke debat.

Inmiddels heeft bijna ieder dier wel een belangenbehartiger. Proefdieren zijn vertegenwoordigd door Proefdiervrij en de Anti Dierproeven Coalitie, circusdieren door Wilde Dieren De Tent Uit. Wakker Dier is er voor de beesten in de bioindustrie, Bont Voor Dieren voor de pelsdieren, om er maar een paar te noemen. En in het parlement worden de dieren vertegenwoordigd door de Partij voor de Dieren.

Naming en shaming, zoals het echtpaar Van der Wal is aangedaan, maar ook bij grote bedrijven als Albert Heijn, Shell en C1000 is gebeurd, blijkt een uiterst effectieve methode om organisaties van koers te doen veranderen.

Sociale media spelen daarin een sleutelrol. Want daar krijg je met weinig moeite in korte tijd massa's mensen in beweging: een petitie hier, een mail daar, een like-je als er weer een actie geslaagd is. En het werkt zeker als het e-mailadres van de organisatie, of zelfs de persoonlijke e-mailadressen van de directie, worden aangeleverd onder een woest makend plaatje van een dier in nood.

'Smerige dierenmoordenaar, ik weet waar je woont', is zo verzonden. Het overkwam de Universiteit Maastricht nadat bekend werd dat daar bij 39 labradors hartfalen zou worden opgewekt om onder meer pacemakers te testen. De Anti Dierproeven Coalitie (ADC), die de actie aanslingerde, had het mailadres van de rector magnificus en zijn secretaris gedeeld op zijn website en facebookpagina.

undefined

Labradorpost

De universiteit ontving ruim 100.000 handtekeningen en honderden e-mails tegen de dierproeven. En in de stroom labradorpost die de universiteit ontving, zaten ook bedreigingen jegens het personeel en de universiteit. "Dan kun je zeggen: doen we niets mee. Maar als een grote, open instelling kun je dat risico niet nemen", zegt een woordvoerder. De universiteit deed aangifte en schortte de proeven tot nader orde op. Reden: de maatschappelijke onrust, maar ook de dreigementen.

De universiteit zegt met klem de bedreigingen niet toe te schrijven aan de ADC. De ADC zegt op haar beurt weer iedere vorm van bedreiging of geweld af te keuren. Maar toch gebeurt het. Het is bijeffect van een internetmobilisatie; niet welkom, maar wel van invloed op het resultaat.

Bij de Anti Dierproeven Coalitie werd de breed gedragen actie en de knieval van de universiteit gevierd als het grootste succes van de organisatie sinds de oprichting, acht jaar geleden. De methode van naming en shaming online bleek effectiever dan jarenlang bij weer en wind demonstreren tegen instellingen die zich bezighouden met dierproeven.

undefined

Wakker Dier

Wakker Dier was een van de eerste organisaties die naming en shaming als actiemethode succesvol gebruikten. De organisatie kreeg er onder andere de legbatterij-eieren mee uit de schappen. Maar juist deze organisatie is terughoudend met het mobiliseren van zijn volgers om hun ongenoegen kenbaar te maken via mail of sociale media.

"We doen het af en toe als onderdeel van onze campagnes. We richten ons daarbij nooit op individuen, maar altijd op grote organisaties waarmee we al eerder contact hebben gehad", zegt Anne Hilhorst, campagneleider van Wakker Dier.

Om de online stroom in goede banen te leiden kookt Wakker Dier het bericht voor. "Laat je dat open, dan kan ik me voorstellen dat het snel de verkeerde kant op gaat", zegt Hilhorst. "We merken dat de toon op Facebook behoorlijk grof is, ook bij ons. Vooral bij mensen die onder een alias schrijven. Dat moet je als organisatie goed in de gaten houden. Wij willen nooit dat een actie persoonlijk wordt, daar willen wij ver van blijven."

undefined

Varkens onder vuur

Blaffende honden bijten niet? Dat weet je nooit. Aan een recente vernieling uit dierenextremisme ging in ieder geval geen geblaf vooraf; geen bedreigende e-mails, geen grove facebookberichten of hatelijke tweets. Varkensboer Chris Hoeven in Oirschot zag op 23 november 2014 brand in zijn varkensstal. 'Ouderwetse' brandstichting; er was een brandend projectiel naar binnen gegooid. Het vuur kreeg geen vat op het natte stro, maar de schrik zat er goed in.

Hoewel een kwajongensstreek niet helemaal uit te sluiten is, denkt Hoeven dat de brand gesticht is vanwege zijn voornemen om zijn bedrijf om te bouwen tot zogenoemde megastal: van 240 varkens naar 800. Deze uitbreidingen liggen in heel Nederland onder vuur. "Ik kan niks anders bedenken dan dat het ging om de uitbreiding."

Hoeven koos de tegenaanval. Hij schreef een open brief op de website van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders met de oproep te komen kijken naar zijn bedrijf en de dialoog aan te gaan. De brief werd opgepikt en maakte een spectaculaire ronde over de sociale media. Het leverde hem bijval op van mensen van wie hij die totaal niet verwachtte.

Zo twitterde Dafne Westerhof van Het Beloofde Varkensland, een rusthuis voor varkens uit de bio-industrie: "Een hele chique reactie op een schandalige actie."

Polemiek als deze mogen zich dan vooral in de online arena afspelen, ook de plek voor wederzijds begrip is kennelijk verplaatst: er meldde zich naar aanleiding van de brief maar één iemand die daadwerkelijk wilde komen kijken in de stal van Hoeven. Maar de dialoog, die is er gekomen.

undefined