'Die jongens zijn ratten, maar de loyaliteit aan de familie is groot'

Ze zijn geboren tussen 1992 en 1999. Negen jongens kijken vanaf geprinte fotootjes aan de muur de elf agenten aan die vannacht in Veldhuizen surveilleren. Voor het gemak spreekt groepschef Danny Nykamp tijdens zijn briefing van de 'toptien'.

Deze jongens ontwrichtten afgelopen week de Edese wijk Veldhuizen. Om hen heen cirkelen zo'n veertig meelopers, vaak een paar jaar jonger. Die liggen vannacht op bed, de toptien niet. Dat zijn geharde criminelen.

Negen uur. We rijden Veldhuizen in, in een rode Volkswagen. Pim van den Brink (33) zit achter het stuur, Danny Nykamp (40) stuurt vanaf de bijrijderstoel via de radio de agenten in de wijk aan. Die zijn op de fiets, in auto's, op de motor of in burgerkleding. Die laatsten lopen vannacht op strategische punten rond, sommigen 'graven zich in': zij verstoppen zich in het groen.

Het is rustig. Net als de afgelopen nachten. Dankzij het samenscholingsverbod en de noodverordening, zegt Nykamp. Maar het risico op autobranden blijft. In Veldhuizen, met zijn sluip-door-kruip-doorwoonerfjes en steegjes, sla je uit het niets toe, en ben je zo weer weg.

Om half tien zien de agenten twee 'doelgroep'-jongens. Die mogen de wijk niet in. Doelgroep betekent zoveel als crimineel, of rijzende ster in de criminaliteit. De harde kern, die voor tenminste 80 procent bestaat uit jongeren van Marrokaanse komaf. Pim rijdt er met piepende banden naartoe.

De jongens staan, omringd door agenten, naast de islamitische basisschool aan de Goudenstein. Ze waren op weg naar een tante, zeggen ze. De politie laat ze gaan, mits ze nu naar huis gaan. "Je moet het spelletje een beetje meespelen", zegt teamchef Peter van den Berg, die erbij staat. Ze hard aanpakken, maar ze ook niet helemaal wegduwen. Dan gaan ze misschien écht gekke dingen doen. Radicaliseren bijvoorbeeld. "Je moet heel duidelijk je grenzen aangeven. Soms denk ik weleens dat dat is wat er thuis aan mist."

Danny hield laatst om half 3 's nachts een jochie van zestien aan. Zijn broertje van twaalf moest het thuis de ouders vertellen. "Waarom hangt een twaalfjarige jongen midden in de nacht rond met criminelen?" Ouders denken soms dat politie en leraren een deel van de opvoeding voor ze moeten doen, zegt Pim. Maar als ouders van criminele Marokkanen horen wat hun zoons uitspoken, zijn ze geschokt. Danny: "Die jongens zijn ratten, maar de loyaliteit aan de familie is groot. Die willen ze niet in diskrediet brengen."

In zijn jeugd in Arnhem was een van Danny's beste vrienden een Marokkaan. "Hij kwam uit een heel normaal gezin, was de slimste van zijn broertjes en zusjes." Maar hij begon zijn hersens verkeerd te gebruiken, kreeg foute vriendjes. Ontspoorde definitief rond zijn vijftiende. Danny zag hem steeds minder. Later hoorde hij dat zijn jeugdvriend in de gevangenis was terechtgekomen, wegens mensenhandel. "Ik kwam hem nog eens tegen in Arnhem. Binnen twee minuten waren we uitgesproken. Zijn houding was heel vervelend. Wilde de grote jongen uithangen. Met zo'n heel fout accentje."

Boeven vangen. De sensatie van een heterdaadje. Daarvoor zijn ze bij de politie gegaan. Danny: "Je moest natuurlijk een mooi verhaal ophangen, dat je het leuk vindt om met mensen te werken, maar dat is het niet", Pim: "Als we vanavond een mooie boef aanhouden, dan kan ik daar een paar maanden op teren",

Met een negen-tot-vijfmentaliteit kom je er niet. Ze zien hun collega's vaker dan hun eigen vrouw. Pim maakte vorige week 35 overuren. "De eerste dag van de onrust heb ik het klokje rond gewerkt. Dan word je na drie uur wakker en dan app je alweer om de volgende shift voor te bereiden."

Des te pijnlijker om op internet te lezen dat ze 'geen hol' aan de brandstichtingen doen. Dat de politie van Ede het lachertje van Nederland is. Tv-items worden zo gemonteerd, zeggen ze, dat het lijkt of politieagenten wegvluchten als het spannend wordt. Je moet het je niet persoonlijk aantrekken, maar dat is soms lastig. Pim: "Als burgers zeggen dat wij niks doen, dan is dat hun waarheid. Dan is het zo. We moeten het vertrouwen terugwinnen."

Bij het grote publiek, en zeker bij de mensen in Veldhuizen. Er zijn wonden in de wijk geslagen, zegt teamchef Peter tijdens de koffiepauze om half een. "We moeten alles weer opnieuw opbouwen."

Het is stil in de wijk. Een eenzame fietser, een automobilist die terugkomt van zijn werk. De rust is ogenschijnlijk. Pim kijkt vanaf de dertien verdiepingen hoge Langenhorstflat met een warmtecamera de wijk in en ziet beweging in de steegjes. Geeloranje vlekken glippen tussen de schuttingen en de bosjes. Vaak snel gevolgd door een fietser. Een agent, weet Pim. "In Veldhuizen is geen mens nog niet door ons gezien. Dat durf ik wel te stellen." De stilte kan verraderlijk zijn, zegt Danny: "Vorige week was het ook rustig. Toen arresteerden we om 1 uur ineens drie jongens." De meeste autobranden waren ook diep in de nacht.

Drie uur. Bij de BP aan de andere kant van de stad staan drie auto's. Harde kerners, weten Danny en Pim. Hier 'chillen' ze en beramen ze plannen. De auto's blijven een uur staan, een politiewagen staat niet ver, in het zicht van de jongens. Dan rijden ze weg, elk een andere kant op. De agenten rijden terug naar Veldhuizen, waar het nog steeds stil is. "Tijd om af te bouwen jongens", zegt Danny.