De zwierige Vásquez verstaat de kunst van het weglaten

In het lopende millennium heeft de Colombiaanse auteur Juan Gabriel Vásquez (Bogotá, 1973) een reputatie opgebouwd als chroniqueur van de turbulente geschiedenis van zijn vaderland. In romans als ‘Het geluid van vallende dingen’ (bekroond met de Impac Dublin Literary Award 2014) en ‘De vorm van ruïnes’ liet hij zijn verbeelding los op cruciale episodes uit die geschiedenis. Hij schaarde zich daarmee in de rijke traditie van Latijns-Amerikaanse schrijvers die met hun gefictionaliseerde geschiedschrijving de woelige historie van het continent op onvergetelijke wijze wisten te verbeelden, van Vargas Llosa tot Fuentes, van García Márquez tot Carpentier.

Vásquez zelf groeide op in een van de gewelddadigste periodes die Colombia ooit gekend heeft: de oorlog tussen de staat en het drugskartel van Pablo Escobar, die het land tussen 1984 en 1994 teisterde. In 1996 ontvluchtte hij Colombia om in Europa in alle rust zichzelf als schrijver uit te vinden. Zijn omzwervingen brachten hem via Parijs en de Belgische Ardennen uiteindelijk in Barcelona waar hij bedacht dat de geschiedenis van zijn vaderland in de verte een onuitputtelijk onderwerp zou zijn voor zijn schrijverschap. Pas in 2012 keerde hij terug naar zijn geboortestad.

Vroege vrucht

Het nu in vertaling verschenen ‘De geliefden van Allerheiligen’ vormt een vroege vrucht van zijn schrijverschap. De zeven verhalen in de bundel (voor het eerst verschenen in 2001 en herzien in 2008) spelen zich af tegen het decor van de Ardennen, maar ook Noord-Frankrijk en Parijs. De schrijver in zelfverkozen ballingschap kiest zijn onderwerp dicht bij huis. De hele bundel is doordrenkt van immense eenzaamheid, bij vlagen op het wanhopige af. De gedempte toon van de empathische schrijver maakt het des te indringender en ontroerender, ja, verleent er zelfs een vleugje troost aan.

Het zijn verhalen over liefdesrelaties die in diepe crisis verkeren en waar tevergeefs een uitweg gezocht wordt; verhalen vol kwetsbare zielen die de weg kwijt zijn en bij andere, toevallig ontmoete kwetsbare zielen even troost en beschutting zoeken; een vader en een zoon die onmachtig om elkaar heen draaien; een echtpaar dat na de zelfmoord (tijdens een zwijnenjacht in de desolate Ardennen - een terugkerend motief) van een voormalige huisvriend weer geconfronteerd wordt met een nooit echt verwerkte overspelgeschiedenis.

Dat laatste is niet het enige verhaal waarin al iets doorschemert van een terugkerende notie in het latere werk van Vásquez: dat de voltooid verleden tijd niet bestaat. Het verleden blijft in beweging omdat er met het verstrijken van de tijd steeds weer een ander licht op valt.

Eerste contouren

De jonge Vásquez toont zich een verrassend vaardig verhalenverteller: hij verstaat de kunst van het weglaten, en weet met het topje van de ijsberg een hele wereld onder water te suggereren. Ondertussen stuit je hier al op de nodige staaltjes van trefzekere beschrijvingskunst: “Zomaar ineens had hij daar met zijn grote lijf in de deuropening van de eetkamer gestaan, krom als een oude gier. De huid op zijn schedel was ruw als geschept papier en de banen van grijs haar aan weerszijden waren als afgebladderde verfresten op een lemen muur.” En je ziet zijn oog voor detail (‘de donkere putjes in haar billen deden denken aan fijne kurk’), voor het magische in de realiteit van alledag dat hij bij zijn grote landgenoot en leermeester Gabriel García Márquez heeft opgedaan.

In de langere verhalen zie je de eerste contouren van de latere exuberante romancier Vásquez. Dan komen de lange, ritmische, zwierig meanderende zinnen vol liefde voor het perfecte formuleren, dan zie je schrijver met de grotere greep verschijnen die romans zal gaan schrijven als duizelingwekkende composities van verhalen in verhalen in verhalen. Ja, het is goed toeven in de voorportalen van Vásquez’ meesterschap.

Oordeel: zwierige Vásquez verstaat de kunst van het weglaten.

Juan Gabriel Vásquez
De geliefden van Allerheiligen
Vert. Brigitte Coopmans Signatuur; 187 blz. € 20

Recensenten van Trouw bespreken pas verschenen fictie, non-fictie, jeugdliteratuur en thrillers. Meer recensies leest u hier.