De zelfredzame burger verdwaalt

Hoe werkt dat eigenlijk precies met belastingtoeslagen? Welke gemeentelijke loketten zijn alleen nog digitaal bereikbaar? Welke digitale mail van de overheid moet ik in de gaten houden? Wat voor websites moet ik, in mijn specifieke situatie, openen met het DigiD-wachtwoord, om te voorkomen dat er dingen misgaan?

In de bureaucratie van de Nederlandse overheid is, met goede bedoelingen, veel geregeld voor de burgers. Om bijvoorbeeld de inkomensverschillen enigszins binnen de perken te houden of om mensen zoveel mogelijk gelijke rechten te geven op de toegang tot voorzieningen. Tegelijk rekent de staat steeds meer op de zelfredzaamheid van zijn burgers, wanneer die in aanmerking willen komen voor allerlei overheidsvoorzieningen.

Maar zien die zelfredzame burgers door de bomen het bos nog wel? De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), een belangrijk adviesorgaan van het kabinet, kwam deze week met een boeiend advies onder de titel ‘Weten is nog geen doen’. De WRR stelde daarin vast dat de overheid vaak te veel verwacht van burgers die tegenwoordig zoveel zelf moeten doen in het contact met de bureaucratie. Bij de ingewikkelde regelingen en ondoorzichtige (digitale) systemen kunnen veel mensen helemaal niet aan die verwachting voldoen.

Hoogopgeleiden

De WRR stelde bovendien vast dat echt niet alleen laagopgeleiden steken laten vallen. Daardoor krijgen ze boete op boete en zakken soms nog dieper weg in de schulden. Het overkomt hoogopgeleiden net zo goed dat ze verdwalen in een doolhof bij de gemeente, de Belastingdienst of de gezondheidszorg.

In een recent interview met Trouw verbaasde de Afghaans-Nederlandse Zohre Norouzi, die de Nederlandse taal uitstekend beheerst, zich erover dat ze vaak boete op boete ontvangt van instanties waar ze een klein foutje maakte, zoals een formulier te laat inleveren of te laat reageren op een aanmaning. Zo liep haar schuld op. Ze is niet de enige.

Wat haar gebeurde blijkt Nederlanders van allelei pluimage te overkomen. In een situatie van achterstallige betaling willen ze best betalen, maar zijn ze nauwelijks in staat de vereiste procedures te doorlopen.

Veel regels van de overheid zijn gemaakt uit goede bedoelingen en de meeste burgers zijn niet te beroerd aan die regels te voldoen. De overheid mag best rekenen op zelfredzaamheid van burgers, maar moet ook de helpende hand willen bieden wanneer mensen het spoor bijster raken in de bureaucratie.

De mening van de krant, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.