De 'Wilders-slachtoffers' krijgen een gezicht

Onder hoge plafonds loopt advocaat Göran Sluiter (1970) door de burelen van mensenrechtenkantoor Prakken d'Oliveira, in hetzelfde gebouw als het Tropenmuseum in Amsterdam. Ladders staan tegen statige, witte boekenkasten vol ordners. Grote ramen geven uitzicht op het Oosterpark.

Hier bereidt Sluiter zich voor op zijn pleidooi, later deze week, in de beveiligde, raamloze rechtszaal van Schiphol - "deprimerende plek eigenlijk" - waar Wilders terechtstaat. Sluiter vertegenwoordigt twaalf van de veertig Marokkaanse personen en organisaties die een rectificatie, excuses, of een schadevergoeding tot 500 euro eisen. De slachtoffers zullen, naar het zich laat aanzien, hun claims niet zelf komen toelichten.

Dat had wel gekund. Eén benadeelde, bijgestaan door een andere advocaat, is afgehaakt omdat Wilders niet komt. Hij had hem graag in levenden lijve zijn verhaal verteld. Nu hoeft het voor hem niet meer. Sluiters eigen cliënten zijn vooral bang voor de camera's. Sluiter: "Ik snap het wel, het is zo'n mediacircus. Voor je het weet sta je op GeenStijl. Ze willen niet dat de verschrikkelijke dingen die mensen dan schrijven - dat ze leugenaars zijn, aanstellers - tot in lengte van dagen opduiken als je hun naam googelt."

En dus komt het aan op hem, Göran Sluiter. Een man die rustig oogt, analytisch, een tikje flegmatiek. Eigenlijk voert hij het woord namens álle benadeelden. Want voor de vijfentwintig die zelf een claim indienden is geen tijd uitgetrokken, en de raadslieden van de resterende drie benadeelden hebben veel minder ruimte gevraagd dan Sluiter.

Tekst loopt door onder afbeelding.

Er is kritiek op de schadeclaims: gesteggel om geld leidt af van de hoofdzaak: de vraag tot hoever de vrijheid van meningsuiting van een politicus reikt.
"Natuurlijk staat dat centraal, maar het zou jammer zijn als het proces uitdraait op een louter abstracte discussie. Het perspectief van de slachtoffers is onmisbaar, ze mogen niet uit beeld raken. De verdediging is daar wel op uit, natuurlijk. Knoops maakt er graag een academisch betoog van. Tijdens de inleidende zittingen kreeg hij daar ook érg veel ruimte voor. Te veel, naar mijn smaak.

Ik snap het wel, de rechters zijn bang gewraakt te worden als ze de schijn wekken Wilders niet serieus te nemen. Die dreiging hangt boven dit proces, vanwege de succesvolle wraking in Wilders-I. Maar je zou haast vergeten dat er concrete mensen beschadigd zijn, dat er een enorme impact was op Marokkaanse Nederlanders. Hén zie je niet in de zaal. Je ziet alleen blanke mensen in een jurk."

Zoals u.
"Ja, eigenlijk ben ik ook niet geschikt. Liever had ik dit samen met een Marokkaanse advocaat gedaan. Die heb ik gezocht, maar dat liep helaas op niets uit."

Wat gaat u tegen de rechtbank zeggen?
"Ik wil de slachtoffers een gezicht geven. Laten zien wat het betekent als je als minderwaardig wordt gezien en je het gevoel krijgt: ik ben een last voor dit land. Want als Wilders nu een eenzame gek was... Maar hij heeft veel zetels, staat hoog in de peilingen. Dat maakt zijn uitspraken des te bedreigender en schadelijker. De verdediging schermt vreemd genoeg juist met die achterban: het zou een reden zijn om Wilders niet te vervolgen, omdat je dan met hem miljoenen Nederlanders vervolgt. Dat is de omgekeerde wereld. In een rechtsstaat moet je minderheden beschermen."

Wat voor schade hebben uw cliënten precies geleden?
"Er waren, zeker kort na de 'minder minder'-uitspraken, maar ook wel daarna, veel situaties waaruit bleek dat de Marokkaanse gemeenschap er zwaar onder te lijden heeft. Ik heb met iedere cliënt een lang gesprek gevoerd. Dit zijn geen mensen die zomaar wat zeuren. Een van hen, een jongeman uit Amsterdam, nu 19 jaar oud, zat daags na Wilders' uitspraken in de tram. Hij hoorde mensen 'minder minder' naar hem roepen en 'rot op naar je eigen land'. In de supermarkt, waar hij achter de kassa werkte, wilde een klant zijn boodschappen niet meer bij hem afrekenen.

"Niet iedereen maakte dit soort concrete voorvallen mee. Ze ervoeren wel allemaal de effecten van Wilders' uitspraken. Ze waren bang voor hun veiligheid en die van hun kinderen, ze voelden zich tweederangsburger. Dat is een ernstige inbreuk op hun levensvreugde."

Die laatste zinnen klinken tamelijk algemeen. Kunnen deze mensen ook aantonen dat ze persoonlijk schade hebben geleden?
"Ik krijg die kritiek vaker, dat de schade te vaag is. Maar: moeten we in zaken als deze wel van mensen verlangen dat ze hun schade heel concreet aantonen? Je kunt ook zeggen: ze worden gediscrimineerd, dus we gaan gewoon uit van schade. Punt. Had ik mijn cliënten naar een psycholoog moeten sturen voor een rapportje? Ik denk van niet. Dat gaat ook in tegen de trend: die is nu juist dat we het slachtoffers makkelijker maken, dat we hun positie in het strafproces versterken en ze niet nodeloos op kosten jagen. Het is raar als we deze benadeelden dan wel in een dure civiele procedure duwen."

Had iedere Marokkaan in Nederland dus een claim kunnen indienen?
"Nou ja, daar kun je over discussiëren. De een leed vermoedelijk meer onder Wilders' uitspraken dan de ander. Hoe dan ook: er liggen nu veertig claims. En ja, dat hadden er meer kunnen zijn. Er waren 6500 aangevers, alleen deze mensen zetten die extra stap. Ik vind dat moedig. In Amerika zou dit volstrekt normaal zijn. Als er schade is, en een juridische grond, nou, dan ga je naar de rechter. Dan ben je geen zeurpiet, nee, je bent juist een sukkel als je het niet doet. In Nederland worden die 'Amerikaanse toestanden' vaak als iets negatiefs gezien. Ik denk dat we er wel iets meer van kunnen gebruiken."

U vraagt vijfhonderd euro per slachtoffer. Hoe komt u tot dat bedrag?
"Dat is altijd lastig met immateriële schade: welk geldbedrag plak je erop? Dat blijft iets willekeurigs houden. Maar je wilt tonen dat je schade leed, dus wat is het alternatief? Bij een symbolisch bedrag van één euro is de kritiek dat er dus niet écht schade is. Ik heb geprobeerd een redelijke vordering te eisen. Ik keek naar andere strafzaken waarbij schadevergoedingen werd gevraagd.

Politieagenten krijgen bij beledigingen standaard 100 euro voor immateriële schade. De formulieren liggen op het politiebureau voor ze klaar, ze hoeven niet naar de psycholoog. Een agent met een donkere huidskleur die door een aangehouden verdachte IS-handlanger werd genoemd kreeg 650 euro. Ook zijn schade werd zonder probleem aannemelijk geacht. Een andere persoon, die vanwege zijn huidskleur geweigerd was bij de disco, kreeg 250 euro."

Deze mensen zijn persoonlijk beledigd of gediscrimineerd. Bij de zaak-Wilders gaat het om groepsdiscriminatie. Het OM zegt daarom dat de claims geen hout snijden: de slachtoffers kunnen niet bewijzen dat zij als individu hebben geleden.
"Erg teleurstellend dat het OM de rechtbank adviseert om de claims niet-ontvankelijk te verklaren. Het is nu wel een beetje een uphill-battle voor ons. Mij maakt het nog strijdvaardiger. Het OM maakt een verschil tussen de groep en de leden ervan, maar volgens mij is dit onderscheid volstrekt kunstmatig. In vergelijkbare rechtszaken elders in Europa wordt het niet gemaakt.

Trouwens, als de hele groep wordt weggezet, is de impact op de afzonderlijke leden misschien wel gróter. Anders kun je nog denken: ik heb er in mijn verdere leven niet echt last van. Maar nu staat je hele bestaan in dit land op het spel. Mensen maken ze zich zorgen om hun toekomst en hun kinderen."

Uw kantoor stond in het eerste Wilders-proces ook benadeelden bij.
"Ja, en dat werd een fiasco. Er ontstonden chaotische toestanden, ook doordat benadeelden daar juist te veel spreektijd opeisten. En Wilders werd vrijgesproken. Dat was een enorme teleurstelling voor ons. Nog steeds kan ik er boos om worden. Wat een aanfluiting.

"Het OM wilde niet vervolgen en toen het er eenmaal door het gerechtshof toe gedwongen was, deed het dat zonder enige overtuiging. Dit keer lijkt het OM gretiger, ze besloten hem zélf voor de rechter te slepen. De kans lijkt me zeer klein dat ze vrijspraak vragen, zoals de vorige keer."

U heeft er nu meer fiducie in?
"Ja. We moesten er wel goed over nadenken, hoor, of we onze vingers opnieuw aan Wilders wilden branden. Maar ik vond zijn uitspraken zo evident strafbaar - al meteen toen ik het op het journaal zag. Dit is in veel opzichten een eenvoudigere zaak. De feiten zijn voor iedereen helder. Sommigen zeggen dat het proces hoe dan ook ongewenst is, omdat Wilders er electoraal bij kan winnen. Ik vind dat zulke overwegingen geen enkele rol mogen spelen. Discriminatie is gewoon strafbaar en daar moeten we hard tegen optreden.

Misschien moeten we helemaal door naar de Hoge Raad voor een definitieve veroordeling. Maar dan is eindelijk duidelijk waar de grens ligt. Nederland heeft anti-discriminatieverdragen ondertekend. Jurisprudentie van het Europese Hof en de VN-anti-racismecommissie toont aan: Wilders heeft de strafrechtelijke grenzen overschreden. Het zou fijn zijn als een Nederlandse rechter dat onomwonden vaststelt. Dat is goed voor de samenleving. En voor Wilders zelf, want in feite is hij een recidivist."

Wat nu als hij weer wordt vrijgesproken?
Fel: "Dan stelt het discriminatieverbod niet veel meer voor. Dan zijn minderheden de dupe. We krijgen internationaal enorm op onze donder, vrees ik. Het debat zou nog meer verruwen.

"Ik groeide op tijdens Hans Janmaat, die zei dat de multiculturele samenleving moest worden afgeschaft. De ophef die ontstond! Leg je zijn uitspraken naast Wilders, dan denk je: waartoe zijn we in 's hemelsnaam afgegleden? De grenzen van het toelaatbare worden steeds verder opgerekt. Gelukkig was de maatschappelijke verontwaardiging groot na Wilders' uitspraken. Ik ken geen zaak met zoveel aangiften als deze. Kennelijk zijn we nog niet helemaal afgestompt."