De wet van Grapperhaus tegen seksueel geweld zal niet onmiddellijk meer vonnissen opleveren

Het definitieve wetsvoorstel van minister Grapperhaus (justitie en veiligheid) is nog niet klaar, maar hier en daar klinken al positieve reacties op zijn voorstel ongewenst seksueel contact strafbaar te maken, ook als het slachtoffer zich niet verzet. “Ik ben voorzichtig optimistisch”, zegt Nelleke Stolk van advocatenkantoor Meesters aan de Maas. Zij staat slachtoffers van zedenzaken bij en ziet hoe traumatisch het strafproces voor hen kan zijn, zeker als een gebrek aan bewijs leidt tot vrijspraak.

Als het aan de minister ligt kunnen verdachten van seksueel geweld in de toekomst ook worden vervolgd als het slachtoffer bijvoorbeeld huilde, aangaf pijn te hebben of volledig verstijfde.

Nu is het voor een veroordeling vaak noodzakelijk dat het slachtoffer aantoont dat zij of hij zich verzette of luid en duidelijk ‘nee’ zei. Omdat lang niet iedereen daar in een bedreigende situatie toe in staat is, wil Grapperhaus de wet aanpassen. Wie weet dat de ander niet heeft ingestemd met het seksuele contact, of dat gezien de omstandigheden redelijkerwijs had kunnen weten, moet vervolgd kunnen worden.

Makkelijker vervolgen

Stolk denkt dat een wetswijzigingen ertoe kan leiden dat de officier van justitie makkelijker overgaat tot vervolging. “Ik heb vaak meegemaakt dat een officier zegt: ‘ik geloof het meisje, maar ik kan de dwang niet bewijzen’”, vertelt ze. Toch betwijfelt de advocate of een wetswijziging ook meer veroordelingen op zal leveren. “De bewijslast blijft in dit soort zaken het grootste probleem. Dat zal niet veranderen. In de rechtszaal is het in veel gevallen het verhaal van A tegenover het verhaal van B. Zonder fysiek bewijs zoals letsel of DNA zal het moeilijk blijven om aan te tonen dat de seks onvrijwillig was.”

Ook strafadvocaat Micha Jonge-Vos van Van Gessel advocaten betwijfelt of er in de praktijk veel zal veranderen in de rechtszaal. “Ook nu wordt dwang al heel breed geïnterpreteerd”, zegt hij. “Daaronder verstaat de rechter veel meer dan alleen fysiek geweld. Als er sprake is van een groot leeftijdsverschil of een gezagsrelatie dan wordt dat ook meegewogen.”

Bewijslast verleggen

Als Grapperhaus echt grote veranderingen wil zien in de rechtszaal, zou hij de bewijslast moeten verleggen van slachtoffer naar verdachte, denkt Jonge-Vos. Dat gebeurde al in Spanje en Zweden. Zonder nadrukkelijke toestemming is seks in die landen in principe altijd onvrijwillig. Maar het is een onverstandige maatregel, zegt hij. “Je ziet bij dit soort gevallen ook vaak valse aangiften, of situaties waarin twee mensen een andere visie hebben op de vrijwilligheid.”

In een interview met Radio-1 zei Grapperhaus vandaag al dat hij niet van plan is het voorbeeld van Spanje en Zweden te volgen. Verstandig, denkt ook slachtofferadvocaat Stolk. “Vanuit het perspectief van de slachtoffers is zo’n vergaande maatregel natuurlijk mooi, omdat er eerder een veroordeling volgt”, zegt ze. “Maar – en dan speel ik even de advocaat van de duivel – ik zie ook hoe ingrijpend een veroordeling is. Iemand heeft voor de rest van zijn leven een strafblad. Als veroordeling volgt terwijl er nog twijfels zijn dan is dat een slechte zaak.”

Dat het voorstel van Grapperhaus zoals het nu op tafel ligt misschien weinig nieuwe vonnissen oplevert, wil niet zeggen dat het waardeloos is. “Ik denk dat de slachtoffers hier heel blij mee zijn”, zegt Stolk. Volgens his de waarde tot op zekere hoogte ook symbolisch. Ook als veroordeling lastig blijft, maakt Grapperhaus met zijn nieuwe wet duidelijk dat hij oog heeft voor het grijze gebied waar veel slachtoffers van verkrachting mee te maken krijgen. “Nu wordt nog vaak aangegeven: je hebt geen letsel, dus er was geen sprake van dwang. Dat kan je toch niet meer verkopen?”

Waarschijnlijk stuurt Grapperhaus halverwege volgend jaar een wetsvoorstel naar de Tweede Kamer.

Lees ook:

Grapperhaus: seks tegen de wil en intimidatie strafbaar

Onvrijwillige seks en seksuele intimidatie worden strafbaar. Dat eerste is nodig om slachtoffers die uit angst ‘bevriezen’ en niet protesteren beter te beschermen, vindt minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid.

Zedenzaken zijn langdurig en pijnlijk, en vaak niet succesvol

Veel zedenzaken komen neer op het ene woord versus het andere. Als dader en slachtoffer zo tegenover elkaar staan, wat kan justitie dan doen?