De VS en hoe het zo ver kwam 'Niemand vroeg aan de vrouw waarom zij in de chaos nat wc-papier jatte'

"Beiroet moet een lieflijk stadje zijn vergeleken bij de taferelen die je hier dagelijks om je heen ziet."

Zoals te verwachten veel aandacht voor de Amerikaanse rellen deze week. Behalve de vraag hoe het zover heeft kunnen komen, ook veel aandacht voor de rol die de media hebben gespeeld. "De conclusie leek zo voor de hand te liggen voor iedereen die de amateurvideo van de arrestatie van Rodney King had gezien. De juryleden beslisten toch anders. Wat zagen zij dat de meeste Amerikanen ontging" , vraagt Vrij Nederland zich af.

"In de rechtzaal werd de video honderden keren getoond, stopgezet, teruggespoeld, stopgezet, doorgespoeld, teruggespoeld, stopgezet, opnieuw getoond, stopgezet, zodat de juryleden, zo berekenden de advocaten, emotioneel vervreemd raakten van de beelden die pijn impliceerden. Die vervreemding en het appeleren van de verdediging aan het beeld van de zwarte man als bruut waren doorslaggevend. De juryleden zagen niet meer een zwarte man maar een wild dier dat in bedwang moest worden gehouden" .

Ook de verslaggeving van de situatie die daar opvolgde werd, volgens Vrij Nederland, op een selectieve manier gebracht. "Na de verbijstering over de heftigheid benadrukten de televisiebeelden en commentaren vooral de chaos, de branden (vanwege het visuele drama) het irrationele, het anonieme, het beestachtige van de plunderingen. Niemand interviewde de vrouw om te vragen waarom zij in de chaos nat wc-papier jatte."

De Groene spreekt van een 'tribalisering' van het probleem in de media. "Kranten en tv-reporters werden niet moe te benadrukken dat de jury bestond uit een LatijnsAmerikaan, een Aziaat, en verder uit blanke Amerikanen. Het is de gewenning aan de dubieuze etnische logica: alsof het vanzelf spreekt dat zwarten alleen recht kan worden gedaan door andere zwarten. De berichten leken geen rechtzaak te behandelen, maar een stammentwist waarvan de uitspraak bij voorbaat al was bepaald langs lijnen van etniciteit."

Dat de Amerikanen een mediabewust volk zijn is al langer bekend. Het lijkt dan ook of de Amerikaanse geschiedenis van de laatste decennia alleen nog maar kan worden verteld door middel van videotapes en celluloid. De twee grootse drama's uit deze periode, de moord op Kennedy en de Golf-oorlog, hebben de meeste impact gehad (en niet alleen op de Amerikanen) door de beelden die men hierover kreeg voorgeschoteld. "Aangezien de kijkcijfers tijdens zowel de moord op Kennedy als operatie Desert Storm hoger waren dan ooit tevoren, kunnen deze gebeurtenissen als keerpunten in de Amerikaanse televisiegeschiedenis worden beschouwd."

HP/De Tijd bekijkt het allemaal wat afstandelijker. Waarom bleef de, uitsluitend door miljonairs bewoonde, filmsterrenwijk Beverly Hills gespaard in de chaos van de afgelopen dagen, vraagt verslaggever Henri de By zich af. Voor hem een voor de hand liggende vraag, hij was immers voor een interview in het zelfde nummer te gast bij onze nationale trots in Amerika, Paul Verhoeven. Voor 'the rich and beautiful' is het hele gebeuren niet meer dan een exotisch en spannend avontuur geweest, dat men op grote afstand vanuit hoog ommuurde tuinen kon volgen.

"Gisteren zat ik in een heel duur restaurant te lunchen, vanwaar je een prachtig uitzicht hebt over Los Angeles" , merkt Verhoeven op. "Terwijl je daar lekker zat te eten, zag je op de achtergrond de stad branden. Overal stegen rookpluimen op, alsof het Beiroet was. En aan de andere kant van het restaurant stonden de mensen aan de bar er op televisie naar te kijken. Dramatisch gezien is dat natuurlijk een prachtig beeld." Verhoeven kan zich niet echt opwinden over de plotselinge gewelduitbarstingen. "Mensen zijn nu eenmaal geneigd tot het kwade. Ze scheppen een gigantisch plezier in de meest afschuwelijke dingen. Kijk maar hoe ze aan de televisie geplakt zitten als god weet niet wat uit elkaar valt, explodeert of fout gaat. Bijvoorbeeld nu met de rellen hier in Los Angeles. Iedereen vindt het vreselijk, maar ze kunnen hun ogen er niet vanaf houden."

De Amerikaanse socioloog Andrew Hacker, die zijn boek 'Two Nations' over de ongelijkheid tussen zwart en blank, deze week op de bestsellerslist van de New York Times zag verschijnen, analyseert in een interview in Elsevier nog eens een keer waar het rassenprobleem in Amerika vandaan komt. Hij gaat er vanuit dat huidskleur, ondanks alles, nog steeds bepalend is bij het wel of niet slagen in de Amerikaanse maatschappij. "Wanneer een blanke een zwarte ziet, ziet hij nog steeds een voormalige slaaf. Iemand die hier naar toe is gebracht vanwege zijn arbeidskracht. Blanken vinden het nog steeds maar de vraag of zwarten iets anders kunnen dan wat slaven geacht werden te doen." Over de gebeurtenissen in Los Angeles merkt hij op: "Zoveel zwarte jonge mannen wachten op het moment dat ze hun woede en wanhoop kunnen tonen. Dat ze lucht kunnen geven aan het gevoel dat ze ten enenmale het uiterlijk, de vaardigheden en het soort banen ontberen, dat hen in staat zou stellen een goed leven te leiden."

Alleen in Hervormd Nederland ligt het Los Angeles-gehalte opvallend laag. Het milieu, de strijd om de Jordaan en het bestaansrecht van Charta 77 komen uitvoerig aan de orde, maar nauwelijks een woord over de de situatie in Amerika. Alleen commentator Bert van Duijn wijdt op zijn pagina enkele regels aan het gebeuren. Hij legt, net als PvdA-fractievoorzitter Woltgens onlangs deed, vooral de link met de Nederlandse situatie. "In de VS is alles uitvergroot en heftiger, maar in miniatuur zijn bij ons soortgelijke bewegingen waar te nemen."