De Vlaamse N-VA: 'Het gaat erom dat we oplossingen vinden voor dit apenland'

Lees ook deel 1 uit de serie - Denen eerst: 'Migranten bedreigen onze vrijheid'

Eigenlijk vindt hij niet dat de Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA) in het rijtje van Europese populisten thuishoort. Ondervoorzitter Sander Loones (38) wil in ieder geval benadrukken dat de Vlaams-nationalistische N-VA géén populistische partij is. Populair. Dat wel. Sinds 2010 is de conservatieve, centrum-rechtse partij zelfs de grootste in Vlaanderen. De N-VA wordt verantwoordelijk gehouden voor de implosie van het radicalere Vlaams Belang. "Wij trekken ook die kiezers terug de democratie in. Dat is grote winst denk ik", zegt Loones.

Maar vooral volgens linkse partijen in België is de N-VA van hetzelfde laken een pak. De partij zou even hard polariseren en 'de recepten van het Vlaams Belang kopiëren'. Loones haalt zijn schouders op. "Ik vind dat de linkse en groene politici zelf ook fel van leer trekken. Die noemen onze staatssecretaris van asiel Theo Francken een leugenaar. Dat woord zou ik in de politiek nooit gebruiken."

Gestrekt been

Feit is dat de N-VA er, net als het Vlaams Belang, niet voor terugdeinst om met gestrekt been het debat in te gaan. Met name hardliner Francken is berucht om zijn twittergedrag: snel, fel en veel. Zijn collega van gelijke kansen, Zuhal Demir, neemt ook geen blad voor de mond. Zij noemde coalitiepartner CD&V in april 'de nieuwe moslimpartij' die moslims ziet 'als kiesvee'.

"We zijn inderdaad recht-voor-zijn-raap", zegt Loones. "Wij houden van no-nonsense communicatie en de taal van het gezond verstand. Dat slaat aan in de huidige tijdgeest. We voeren ook een sterk social media-beleid: we zitten op Twitter, Facebook, Instagram en Whatsapp. Daar kunnen we ongefilterd onze boodschap brengen en direct communiceren met de burger. We gaan het debat daar ook niet uit de weg, wij nemen de kiezer wel serieus."

Dat is iets anders dan het volk naar de mond praten, zoals populisten doen, vindt hij. "Wij laten onze standpunten niet afhangen van wat goed zal vallen. Wij maken de mensen ook niks wijs. Bij de verkiezingen hebben we bijvoorbeeld benadrukt dat er serieuze hervormingen nodig zijn en dat er dus bezuinigd moet worden." Nog een verschil met populisten volgens Loones: de N-VA staat 'niet te brullen aan de zijlijn', maar regeert mee, ook al betekent dat 'soms maar kleine stapjes' in de richting van de partij-idealen.

Wollige positivo-speeches

Dat de N-VA door veel partijen en opiniemakers in België wordt weggezet als populistisch, komt volgens Loones doordat 'de Belgische context zo traditioneel en braaf is'. "Wij doen niet aan wollige positivo-speeches. In Nederland zouden wij een partij als vele andere zijn, met daarbovenop natuurlijk ons institutionele verhaal."

Dat 'institutionele verhaal' vormt het hart van de politieke agenda en de belangrijkste drijfveer van de N-VA: er moet een oplossing komen voor de ingewikkelde Belgische politieke structuur. Als het aan de Vlaams-nationalisten ligt, verdwijnt België op den duur en wordt Vlaanderen een onafhankelijke lidstaat van de EU.

De ideologische wortels van de partij liggen in de vroegere Vlaams-nationalistische Volksunie, de politieke tak van de Vlaamse beweging, die in de tweede helft van de twintigste eeuw ijverde voor staatshervormingen waardoor onder meer de taalgrens werd vastgelegd en België werd opgedeeld in deelstaten die veel macht kregen. Niet langer besloot de Belgische regering over bijvoorbeeld onderwijs, de Vlamingen en Franstaligen gingen dat zelf op hun eigen manier regelen.

Met de paplepel ingegoten

De 'emotionele lading' en symboliek van het Vlaams-nationalisme kreeg Loones van huis uit mee. Vader Jan was Vlaams parlementslid voor de N-VA en is nu gemeenteraadslid. Eerder was hij Belgisch parlementslid en senator voor de Volksunie. Het gezin woonde in West-Vlaanderen, op twintig kilometer van de IJzertoren; het herdenkingsmonument voor de Vlaamse gesneuvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog en het symbool van de Vlaamse onafhankelijkheidsstrijd. "Ik heb mijn eerste pintjes leren tappen tijdens de IJzerbedevaarten, waar oude flaminganten oude liedjes liepen te zingen. Voor een jong kereltje is dat een fascinerende belevenis, die vlaggen en liederenpracht."

Toch was het geen uitgemaakte zaak dat hij de politiek in zou gaan. Na zijn rechtenstudie werkte Loones een tijdje als advocaat en daarna als onderzoeker bij de Belgische Dienst Vreemdelingenzaken. Pas na de verkiezingsoverwinning van 2010 kwam hij via een studievriend als migratie-expert op het wetenschappelijk bureau van de partij terecht.

"Een rationele keuze", zegt Loones, "geen emotionele. Vroeger leden de Vlamingen onder de dominantie van de Walen, wij waren onderbedeeld. Vlamingen kregen geen banen omdat ze geen Frans spraken. Het Nederlands werd niet erkend als volwaardige taal. Natuurlijk liggen onze wortels in die tijd, het Vlaams bewustzijn en onze fierheid zijn toen ontstaan."

Tekst loopt door onder de afbeelding

De frustratie daarover is voorbij, volgens Loones. "Natuurlijk vind ik het fijn om een Vlaamse Leeuw te zien wapperen, zoals ik jaloers kan zijn op jullie oranjegevoel. Maar het gaat mij er vooral om dat we oplossingen vinden voor dit apenland, waar alles veel te complex is."

Met welke buitenlandse partijen voelen jullie je verwant?

"Met een aantal centrum-rechtse partijen. Als ik naar Nederland kijk, dan denk ik dat wij dichtbij de VVD zitten, ook al zitten zij in een andere Europese fractie. Rutte zegt 'rot op en doe eens normaal', dat is ook ons beleid. Dat geldt ook voor het CDA. Ik heb het boek van Europarlementariër Esther de Lange gelezen: ik zou hier en daar een punt en een komma verplaatsen, maar verder zie ik daar veel van ons beleid in terug."

U voelt geen verwantschap met de PVV? Voor veel Vlaamse kiezers bent u een alternatief voor het Vlaams Belang.

"De PVV is niet onze natuurlijke partner, nee. Tegelijkertijd stellen zij wel een aantal echte problemen aan de orde. In Vlaanderen durfde men dat debat lang niet te voeren. Een deel van ons succes is dat wij de samenlevingsproblemen die door migratie ontstaan wel zeer serieus nemen, maar niet achter de oplossingen van het Vlaams Belang staan. Wij staan voor een inclusief en open nationalisme: nieuwkomers kunnen Vlaming worden onder de Vlamingen.

"Wij hebben ook een andere mensvisie. Wat ons betreft kan de islam een plaats hebben in Vlaanderen. Maar de radicale islam absoluut niet. Linkse partijen verwijten ons dat wij polariseren tussen wij en zij. Dat doen wij inderdaad. Maar we polariseren niet tussen wij en alle moslims, maar tussen wij en de fundamentalistische zotten. En ik denk dat we daar alle recht toe hebben. Ik hoop dat moslims dat zelf ook doen."

Wat betekent dit voor migratiebeleid op Europees niveau?

"Wij zijn voorstander van een pushback-beleid op de Middellandse Zee. Er is niks humaans aan mensen in gammele bootjes. Geef mij maar een pushback-beleid en een degelijke opvang in de regio, plus een strikte limiet van het aantal vluchtelingen dat lidstaten moeten opvangen. Zolang ze weten dat ze aan de overkant kunnen komen, blijven ze het doen. De enige oplossing is dus om hen tegen te houden en terug te brengen. Alleen met een kordaat immigratiebeleid kun je draagvlak onder de bevolking opbouwen. Er werd hier in het verleden gegooid met verblijfspapieren, zelfs voor illegale criminelen. Daarom hebben wij de migratiewetten aangescherpt: we stellen duidelijke voorwaarden voor wie mag blijven."

Welke kant moet het op met de EU? De N-VA heeft zich in het Europarlement niet aangesloten bij de liberalen, maar bij de conservatieven.

"Wij zijn uitgesproken pro-Europees, maar eurorealistisch. Wij zien Europa graag, maar daarom zeggen we ook wat er fout loopt, en dat is nogal wat. Tegelijkertijd zien we het schaalvoordeel. En de realiteit is: de Schelde stopt niet aan de grens, terroristen evenmin. Migranten wandelen door. We moeten daarom meer samenwerken op het gebied van veiligheid en migratie. Op termijn zouden wij voorstander zijn van een Europees leger. Maar dat kan niet zolang er geen gezamenlijk Europees buitenlandbeleid is."

Kan dat in het Europa zoals dat nu bestaat?

"Ik denk van wel, maar het vraagt dubbel engagement. De tijd dat Duitsland en Frankrijk de marsrichting bepaalden, ligt achter ons. Daarom zal een groep landen moeten opstaan die de rol van de Britten overneemt. Landen die streng in de leer zijn als het gaat over budgetten en een rechtvaardig maar kordaat migratiebeleid voorstaan. Een 'Club van het Noorden': België, Nederland, Denemarken, Finland en Zweden.

"Daarnaast moeten we stoppen met spreken over oude en nieuwe lidstaten. Dat is zó fout. Je bent lid van de club, of niet. Het wordt tijd dat we de Centraal- en Oost-Europese landen serieus nemen. De pendant is natuurlijk - het gaat over lusten én lasten - dat wij van die landen mogen verwachten dat ze beslissingen loyaal uitvoeren en niet achteraf zeggen: 'We gaan het toch niet doen'. We zullen dus gezamenlijk moeten afspreken wat we meer en minder samen gaan doen."

Europa is België XL

Die logica zou je in België ook moeten doorvoeren, zegt Loones. Want Vlaanderen kampt volgens hem met dezelfde problemen als de EU. "Europa is België XL. Er wordt weleens gesproken over één Europese minister van financiën. Welk beleid gaat die voeren? Een beleid dat aansluit bij de diensteneconomie van Nederland en Vlaanderen, of van de rurale economie van Malta?"

Tegen zulke tegenstellingen lopen Vlamingen voortdurend aan, zegt Loones. "Als je het logisch bekijkt, zie je dat de grens tussen Noord- en Zuid-Europa over de Belgische taalgrens loopt. Kijk naar werkloosheidscijfers, armoedecijfers, financiën en politieke voorkeur. Wallonië stemt links, Vlaanderen centrum-rechts. Daardoor is altijd één van de twee democratieën ontevreden."

De dynamiek van België is 'zeer destructief', volgens Loones. "Een voorbeeld: in Vlaanderen zijn dringend investeringen nodig in de spoorwegen. Maar infrastructuur is een federale bevoegdheid. De Vlaamse regering wil graag budget bijleggen zodat gedaan kan worden wat nodig is, maar dat mág niet."

Hoe frustrerend die Belgische dynamiek is, hebben de Nederlanders kunnen proeven toen de Walen het CETA-handelsakkoord tussen Canada en de EU blokkeerden, zegt Loones. "Waalse politici kozen voor hun eigenbelang. Makkelijk voor hen: er is nauwelijks handel tussen Wallonië en Canada. Ze bedreven politiek ten koste van hun buren. Daar hebben wij elke dag mee te maken. Ik zou Nederland willen uitdagen om Wallonië een tijdje over te nemen."

Nieuw-Vlaamse Alliantie

De N-VA werd in 2001 opgericht. In 2003 haalde de partij alleen in West-Vlaanderen de kiesdrempel, waardoor de partij onder leiding van Geert Bourgeois met slechts één zetel in het Belgisch parlement kwam. Sindsdien groeide de liberaal-rechtse partij uit tot de grootste van Vlaanderen; het is niet alleen de partij van de kleine man, maar ook van hoogopgeleiden en ondernemers.

Op dit moment is de N-VA de grootste partij in 41 van de 308 Vlaamse gemeenten, het Belgisch parlement, de senaat en het Vlaams parlement. De partij maakt deel uit van de Vlaamse en de Belgische regering. De partij telt 47 burgemeesters, van wie partijleider Bart De Wever in Nederland de bekendste is, als burgemeester van Antwerpen. De Wever is daarnaast ook Belgisch parlementslid. Zijn partijgenoot Geert Bourgeois is minister-president van Vlaanderen.

Sander Loones (38) is sinds december 2014 ondervoorzitter van partij. Ook zetelt hij in het Europees Parlement, waar de partij lid is van de conservatieve fractie waarin ook de ChristenUnie en SGP zetelen. Loones studeerde rechten, werkte als beleidsmaker/onderzoeker bij de Dienst Vreemdelingenzaken en was hoofd van het wetenschappelijk bureau van de N-VA. Als Europarlementariër houdt hij zich vooral bezig met handel, economie en monetaire zaken.

Tweestrijd

Trump of Poetin?

"Trump. We mogen kritisch zijn op zijn besluiten. Maar er komen hier meer mensen op straat om te protesteren tegen een bezoek van Trump dan van Erdogan, dat begrijp ik niet."

In of uit de EU?

"Erin. Maar de EU zal wel zeer grondig hervormd moeten worden. En een aantal Europese bevoegdheden moet naar de lidstaten en de regio's terugkeren, zoals belastingen en sociale zekerheid."

Wel of geen euro?

"Wel. Maar landen die de spelregels niet volgen, moeten de club verlaten."

In of uit de Navo?

"Erin. Alleen het Vlaams Belang wil eruit. Qua onzinnige uitspraken staat deze wat mij betreft helemaal bovenaan."