De verpleeghuiszorg moet je niet beperken tot bed, bad en brood
Geestelijke verzorging in verpleeghuizen is pure noodzaak, vindt historica en mantelzorger Carin Gaemers. Samen met Hugo Borst stelde ze het manifest 'Scherp op ouderenzorg' op. Ze roept alle betrokkenen op hiervoor de barricades op te gaan.
Bij alle rumoer rond de ouderenzorg gaat het steeds over medewerkers die de dagelijkse zorg bieden. Het tekort aan geestelijke verzorgers blijft buiten beschouwing, terwijl op te veel plaatsen onderbezetting leidt tot ernstig verlies van kwaliteit.
In een verpleeghuis is geestelijke verzorging geen luxe, maar een noodzaak. Een goed toegeruste vakgroep geestelijke verzorging draagt op alle niveaus van zorgorganisaties bij aan kwaliteit. Helaas wordt van hun capaciteiten onvoldoende gebruikgemaakt. Niet alle zorgbestuurders, beleidsmakers en politici zijn zich bewust van de toegevoegde waarde. En dat terwijl geestelijke verzorging een integraal onderdeel is van de wettelijke zorgplicht.
Nog steeds zijn er zorgorganisaties die de al matige bezetting aan geestelijke verzorgers verder inkrimpen. Bij de formatie van een nieuw kabinet wordt veel gesproken over verzorgenden, budgetten en kwaliteitseisen, maar een warm pleidooi voor geestelijke verzorging heb ik niet gehoord.
Zachte waarden
Met de nadruk op strak sturen op het financiële resultaat zijn de 'zachte waarden' in het gedrang gekomen. Marktwerking heeft te veel bestuurders ertoe aangezet verpleeghuiszorg te beperken tot 'bed, bad en brood'. Het beleid is gebaseerd op de aanname dat zorgvragers op basis van rationele afwegingen verstandige keuzes maken.
De werkelijkheid is anders. Aan verhuizing naar het verpleeghuis gaat meestal een periode vooraf van toenemende afhankelijkheid van zorg. Zekerheden zijn weggevallen en mantelzorgers zijn vaak overbelast geraakt. Eenmaal in het verpleeghuis moeten bewoners nog steeds lastige afwegingen maken, bij voorbeeld over wel of niet behandelen van hun ziekte, terwijl het vermogen tot zelfstandig denken en handelen afneemt. Al is de zorg nog zo goed, in die omstandigheden kan de laatste levensfase ontwrichtend zijn. Er dringen zich existentiële vragen op, zoals hoe om te gaan met afhankelijkheid, pijn en afscheid, en wat nog de zin en mogelijkheden zijn.
Niet alleen de bewoner heeft baat bij geestelijke verzorging. Uit ervaring weet ik dat eigen zorgen en verdriet over de situatie de mantelzorgers soms danig in de weg kunnen zitten. Geestelijk verzorgers kunnen naasten helpen bij het maken van keuzes en vragen over zingeving.
Barricaden
Ze kunnen ook een zinvolle inbreng hebben voor zorgmedewerkers en behandelaars die worstelen met ethische vraagstukken: onderscheid tussen doodswens en eenzaamheid, inperking van vrijheid ten behoeve van veiligheid. Voor bestuurders en toezichthouders zijn ze waardevol omdat zij bij de meestal abstracte besluitvorming het zicht weten te houden op de menselijke maat. In die zin houden ze het geweten van de organisaties in de gaten.
Gelukkig zijn er zorgorganisaties die dit onderkennen en die beschikken over een volwaardige vakgroep. Maar dat ze niet allemaal voldoen aan dit onderdeel van de zorgplicht is onacceptabel. Hoog tijd dus om de barricaden op te gaan voor goede geestelijke verzorging binnen alle instellingen voor langdurige zorg. Zeker nu het beleid aan het veranderen is, er meer geld komt en de discussie over langdurige zorg volop in de aandacht staat.
Hier ligt een belangrijke taak voor de geestelijk verzorgers zelf. Overtuig politici, beleidsmakers en bestuurders van het belang van geestelijke verzorging. Zoek bondgenoten: zorgvragers, hun naasten, zorgmedewerkers, behandelaars en cliëntenraden. Waar de geestelijke zorg niet op orde is, kunnen ook zij aandringen op uitbreiding. Alle betrokkenen roep ik op meer geestelijke verzorging te eisen. En geestelijk verzorgers, schrik niet terug voor enig activisme. Opkomen voor je vak is ook een manier om je cliënten bij te staan. Als ik nu een verpleeghuis zou moeten zoeken voor een dierbare, dan wist ik het wel. Liever een wat tochtig huis met een warm geestelijk klimaat dan een dat prachtig is ingericht, maar een kille bedoening. Warme truien, kacheltjes en dekens kan ik als mantelzorger zelf meebrengen, voor geestelijke warmte hebben we toch echt jullie nodig.
Woensdag 21 juni spreekt Carin Gaemers op de werkconferentie van het Humanistisch Verbond 'Wat als oma wil rocken?' over eigenheid en zingeving in de zorg.
