De verandering van de arbeidsmoraal is tot mislukken gedoemd. Alleen dwang helpt.
Er zal komende jaren nog meer verzonnen moeten worden om de vergrijzing betaalbaar te houden. Gaat de pensioengerechtigde leeftijd omhoog? Deze felomstreden oplossing hebben onze oosterburen ingezet. Moeten gepensioneerden zelf meebetalen aan hun AOW? Bijna dertig procent van de Nederlanders denkt dat dit er ooit van zal komen. Zullen (pre)pensioenregelingen nog verder ingedamd worden? Of zullen ouderen langer door moeten werken? Alle politieke kleuren vinden unaniem van wel. Een van de stappen in deze richting is dat per 1 januari 2004 57,5-plussers een sollicitatieplicht hebben. Dat zet totaal geen zoden aan de dijk, want werkgevers 'motten' geen oudere werknemers. Zeker niet nu ze het eerste deel van de WAO zelf moeten betalen.
Dus wordt er verder gepiekerd. Je zou ook de ontslaggrens van 65 jaar in CAO-bepalingen te lijf kunnen gaan. Werknemers genieten dan na hun 65ste geen ontslagbescherming meer, maar het automatisme van ontslag wegens de 65ste verjaardag kan zo ter discussie komen te staan. Ook wordt gedacht over lagere loonschalen voor 65-plussers. Brutoloonschalen zouden dan gecorrigeerd moeten worden door het feit dat 65-plussers minder belastingen en premies betalen. Het grootste obstakel waar echter tegen gestreden moet worden, is ook de meest complexe: de huidige moraal van werkgevers en werknemers. Werkgevers zijn om diverse redenen weinig enthousiast over oudere werknemers. En de meeste ouderen willen zo vroeg mogelijk tegen een aantrekkelijke vergoeding van een welverdiende oude dag genieten. In percentages: 66 procent van de werkende Nederlanders verwacht wel dat de pensioenleeftijd in 2020 boven de 65 zal liggen, maar slechts 9 procent wenst dat ook. Dus breken onderzoeksbureaus zich massaal het hoofd hoe je die heersende, desastreuze arbeidsmoraal zonder dwang kan veranderen. Hoe kan je mensen tussen de 55 en 65 jaar (van wie nu nog maar 39 procent werkt) en het liefst ook tot 70 jaar, zoveel lol in hun werk laten hebben dat ze vrolijk fluitend verder gaan? Dat is de vraag. Kernbegrippen die hierbij naar voren komen, draaien om het 'verlies van arbeidskapitaal' en 'solidariteit met jongeren'. Gesproken wordt over ouderen die 'wegkwijnen' achter de geraniums. Om 'ongezonde' en 'ongewenste' situaties waarin niet-werkende jongsenioren terecht komen. Ongezond en ongewenst, niet alleen voor henzelf, maar ook vanuit burgerschap en maatschappelijk perspectief. Of ze nu hun 'arbeidskapitaal' niet nuttig meer gebruiken, geen solidariteit met de jongere generaties tonen of in een 'maatschappelijk ongewenste situatie' terecht zijn gekomen, het zal de gemiddelde 55-plusser allemaal 'een biet wezen', want die wil er zo snel mogelijk 'uit'. Veranderingen proberen te bewerkstelligen in de huidige arbeidsmoraal zijn bij voorbaat tot mislukken gedoemd. Om de vergrijzing betaalbaar te houden, zal mettertijd dwang worden uitgeoefend, of we dat nu leuk vinden of niet.
