De toekomst van de islam ligt in het Westen

Een aloude en traumatische kwestie in de islam is de vraag naar een passend antwoord op de westerse moderniteit. Er zijn in de islam stromingen die ten doel hebben zich te verzoenen met die moderniteit.

Ook zijn er stromingen als salafisme, jihadisme, Islamitische Staat en Al-Qaida, die een terugkeer naar de 'ware' islam propageren met de nodige gewelddadige consequenties. Geen van beide kampen lijkt evenwel met een sluitend antwoord te kunnen komen. De westerse moderniteit blijft wringen.

Maar er is een oplossing voor dit zo diep ingesleten probleem en de oplossing ligt in datzelfde zo verfoeide Westen. Veel van de in het Westen wonende moslims, met name die in Europa en de Verenigde Staten, hebben hun leven lang in democratische landen gewoond en erin gefunctioneerd. Wellicht tot hun eigen verbazing stellen zij vast dat het Westen onderdak biedt aan vrijwel alle vormen van islam: van extreem-salafistisch tot zeer liberaal. Ook kun je in het Westen afstand doen van je geloof zonder nare consequenties. In het Westen heerst een godsdienstvrijheid waar geen enkel islamitisch land aan kan tippen.

Ongekende geloofsvrijheid
Het Westen heeft met de Verlichting begrepen dat kerk en staat gescheiden moeten worden, wil je een evenwichtige en zo vrij mogelijke samenleving krijgen. De mate van geloofsvrijheid in een democratie is vele malen groter dan in een theocratie.

Als de moslims in het Westen zich meer dan ooit bewust worden van het vrije leven dat ze er leiden en als ze zich realiseren dat de westerse vrijheid van godsdienst hun oneindig meer mogelijkheden geeft dan ze ooit kunnen krijgen in landen als Iran, Saudi-Arabië en ook Turkije, wat let hen dan op zoek te gaan naar die elementen die de islam zo islamitisch maken? En als ze vaststellen dat joden en christenen en aanhangers van allerlei andere religies in Europa hun eigen religieuze leven kunnen leven zoals ze willen, wat let hen dan hun eigen islamitische leven in Europa te leven zonder die eeuwige 'verzoening' dan wel confrontatie met de westerse moderniteit?

Op die manier vinden moslims eindelijk de rust die ze zo hard nodig hebben. Ik weet dat het een paradox is om vast te stellen dat de redding voor de islam uitgerekend in het verlichte Westen ligt. Maar doorgaan op de weg van frustratie en bitterheid is op de lange duur geen optie voor moslims in het Westen, evenmin als voor moslims in de rest van de wereld. Bovendien is het zo dat als moslims rust vinden, niet-moslims daar ook van profiteren.

Repareer de trauma's
Vanuit het brede perspectief van dit stuk roep ik moslims in Nederland op zich te (her)bezinnen op de kernwaarden van hun religie en de ongelofelijke mogelijkheden te beschouwen die ze in de Nederlandse democratie hebben om zich te ontwikkelen. Er is geen enkele noodzaak een Nederlandse, Europese of westerse islam te ontwikkelen. De islam is er gewoon in al haar verscheidenheid, van extreem-orthodox tot heel liberaal. Ik geef moslims in Nederland dit advies: repareer de trauma's en beleef je islam zonder de inmiddels klassieke islamitische confrontaties aan te gaan.

Het is nu of nooit voor de islam in het Westen, in al zijn diversiteit, en hij kan op termijn zelfs een lichtend voorbeeld worden voor de islam in de door religieuze strijd zo verscheurde islamitische landen. Wie niet durft te dromen, zal nooit zijn idealen verwezenlijkt zien.

Jan Jaap de Ruiter: arabist Tilburg University