De storing op Schiphol was te voorkomen

Onderdirecteur André van Lammeren van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) zag zondag gebeuren waar zijn dienst in het najaar nog voor waarschuwde. “De afhankelijkheid van digitale systemen wordt steeds sterker waardoor de effecten van een storing ook groter worden. Door één dipje op het elektriciteitsnet gaat een hele luchthaven op slot met alle gevolgen van dien.”

Vanwege een stroomstoring werden Schiphol en toegangswegen naar de luchthaven tijdelijk afgesloten. Mensen liepen met koffers op de vluchtstrook en klauterden over de vangrail om de luchthaven te voet te bereiken.

In een signaleringsrapport waarschuwde het PBL al voor de effecten van digitalisering op de samenleving. “Op het gebied van digitalisering willen we telkens vooruit, een stuwende waarde noemen we dat. Digitalisering is mooi maar brengt ook kwetsbaarheden met zich mee. Laten we de discussie over betrouwbaarheid, toegankelijkheid en verantwoordelijkheid van die groei niet uit het oog verliezen. Op het moment dat de openbare orde onder druk komt te staan denk ik dat je over iets vitaals spreekt, waar je als (regionale) overheid iets mee moet doen”, zegt Van Lammeren.

Vitaal belang

Volgens Ira Helsloot, hoogleraar besturen van veiligheid aan de Radboud Universiteit, heeft de overheid de digitale bal bewust bij Schiphol laten liggen. “Den Haag noemt Schiphol wel van vitaal belang maar stelt vervolgens geen eisen aan de digitale infrastructuur van de luchthaven. De organisatie daarvan ligt nu bij het bedrijf Schiphol, dat een economische afweging maakt. Dat het systeem toch uitviel wijst er op dat Schiphol de zaken beter voor elkaar had kunnen hebben.”

Door storingen in computersystemen moesten sinds februari vorig jaar al vier keer vluchten op Schiphol worden geschrapt. De meest recente van afgelopen zondag zorgde voor veel problemen op de luchthaven, versterkt door de grote drukte vanwege het begin van de meivakantie. Vandaag werden zo’n zesduizend gestrande reizigers alsnog naar hun bestemming gebracht.

Volgens netwerkbeheerder Tennet werd Schiphol zelf niet getroffen door de stroomstoring op zondagochtend in Amsterdam-Zuidoost. Waarschijnlijk zorgde een kortstondige spanningsdip ervoor dat inchecksystemen tot zes uur na de storing niet werkten. Volgens de officiële lezing van Schiphol was de omschakeling naar de noodsystemen voor diverse processen direct in werking getreden. “Op- en terugschakelen naar de noodstroom heeft impact op je operationele- en IT-systemen. Dit kost tijd voordat alles weer volledig operationeel is”, aldus een woordvoerder van de luchthaven.

Noodstroom

Maar de chaos op Schiphol was volgens deskundigen waarschijnlijk te voorkomen geweest. “We zijn allemaal gewend dat ziekenhuizen, datacentra en verkeerstunnels geen last hebben van een stroomstoring, voor Schiphol zou hetzelfde moeten gelden”, zegt Huub van Raamsdonk, oprichter van Elinex, dat de noodstroomvoorziening voor tal van ziekenhuizen, casino’s en hulpdiensten heeft ingericht. “Speciale accu’s zorgen voor een ononderbroken stroomvoorziening. Later kan een generator het eventueel overnemen. De kosten van zo’n werkend systeem staan waarschijnlijk niet in verhouding tot de schade die er nu is.”

Zowel onafhankelijk onderzoek als een interne analyse van Schiphol moeten uitwijzen hoe het zondagochtend zo mis kon gaan. Een spanningsdip komt namelijk regelmatig voor, zegt Han Slootweg, hoogleraar elektrische voorzieningen aan de TU Eindhoven. “Schiphol zal ongetwijfeld techniek bezitten die dips in de netspanning moeten opvangen. De cruciale vraag is waarom de voorzorgsmaatregelen in dit geval niet adequaat werkten en hoe herhaling van deze situatie kan worden voorkomen.”

Van Raamsdonk heeft wel een vermoeden. “De problematiek op Schiphol is dat er uitbreiding op uitbreiding plaatsvindt. Onlangs was ik er nog en waren vanwege werkzaamheden enkele plafondtegels verwijderd. Ik zag alleen maar kabels, zeg jij dan maar welke kabel kritisch is en spanning móet houden.”

Chaos op Schiphol: ook maandag nog problemen

De meivakantie kon voor Schiphol bijna niet slechter beginnen. Door een stroomstoring in Amsterdam Zuidoost viel de elektriciteit op de luchthaven tijdelijk uit en ging Schiphol zelfs even helemaal op slot.