De steekpartij die toch geen kunst bleek te zijn

Niets zo ongrijpbaar als de kunst. Hoe bepaal je wat kunst is? Hoe herken je een kunstwerk? Wat is haar macht?

Vragen waar geen eenduidig antwoord op te geven is, behalve dat het altijd start met de context. Kunst bestaat slechts binnen haar eigen context. Zat de verf nog in de tube die naast het doek lag, dan was het nog geen schilderij en daarmee in de meeste gevallen nog geen kunstwerk. Echter, wanneer deze tube verf en het lege doek op een sokkel in een museum lagen, dan had je van een ready made kunstwerk kunnen spreken.

Dit is een simpel voorbeeld om uit te leggen hoe context te allen tijde het kunstwerk bepaalt. En wie bepaalt de context? Juist, dat is de kunstenaar. Kunst maken is dus het bepalen van context.

Nu een moeilijkere. Want als alles kunst kan zijn, hoe de kunst te herkennen?

Afgelopen week werd op de grootste kunstbeurs in Amerika, Art Basel Miami, te midden van het publiek een vrouw neergestoken. Ondanks het bloed dat alle kanten opspatte, deed in eerste instantie niemand iets. Waarom? Omdat de context, een kunstbeurs, ervoor zorgde dat mensen ervan uitgingen dat de steekpartij een kunstperformance was.

Het is niet voor niets dat steeds meer kunstenaars er steeds vaker voor kiezen hun werk búiten die van de reguliere kunst-context te presenteren. In genoemd voorbeeld (het slachtoffer heeft het overleefd) werd iets wat zeker niet was bedoeld als kunstwerk, voor kunst aangezien.

Tegelijkertijd wordt menig kunstwerk met grote en vaak heftige boodschappen met een lach voorbijgelopen in eenzelfde setting. Waarom? Door diezelfde context: wanneer mensen verwachten dat ze ergens mee 'geconfronteerd' gaan worden, kan iets makkelijk worden afgedaan als 'ach, het is maar kunst'. Daar gá je dan als kunstenaar met je heftige beelden en je mooie, geëngageerde werk.

Tabo Goudswaard is intendant van het tijdelijke fonds 'The art of impact'. Hiervoor selecteert hij twee jaar lang kunstprojecten met een maatschappelijke of politieke impact (www.theartofimpact.nl).

Het is niet voor niets dat de geselecteerde kunstprojecten zelden gepresenteerd worden op plaatsen waar je normaal gesproken naartoe gaat om eens even lekker ondergedompeld te worden in een warm kunstbadje. De verwachting zélf, van wat aangetroffen zou kunnen worden in dat kunstbadje, maakt namelijk in veel gevallen dat er weinig overblijft van wat er aan potentiële (mentale) impact behaald had kunnen worden.

Haal je de kunst echter uit de context van waar je haar verwacht, dan heeft kunst, meer dan in bijvoorbeeld een museum, de mogelijkheid je daadwerkelijk anders naar de wereld te laten kijken. Inderdaad, dan heeft de kunst de potentie om grote veranderingen teweeg te brengen, zonder dat u in de gaten had dat het een kunstwerk was wat u daartoe had aangezet.

Ik krijg weleens de vraag, bijvoorbeeld als ik een gedeporteerde man nareis naar Afghanistan en vervolgens probeer zijn onschuld te bewijzen en Nederlands politiek beleid te veranderen: 'Hoezo is dat dan kunst?'

Ik antwoord dan dat het de context is die de kunst bepaalt. Dat ik de kunstenaar ben en dat ik dus die context bepaal. En dat de juiste vraagstelling moet zijn: Is dat interessant? En mijn antwoord daarop is dan: 'Ja'.

undefined