De Spaanse regering zit er pas een jaar, maar wankelt nu al

De aanhoudende politieke spanningen rond Catalonië lijken de Spaanse premier Pedro Sánchez de kop te gaan kosten. Nu zijn overheidsbegroting gisteren door gebrek aan steun van Catalaanse onafhankelijkheidspartijen werd weggestemd, zit de sociaal-democraat in een uiterst ingewikkeld parket. Mogelijk schrijft hij morgen na de wekelijkse ministerraad nieuwe verkiezingen uit.

Sánchez, die nog geen jaar in het Moncloa zit, heeft meermaals te kennen gegeven zijn politieke lot aan deze begroting te verbinden: doorregeren zonder begrotingssteun lijkt daarom voor zijn toch al wankele minderheidsregering geen optie. Ook een verzoeningspoging met de Catalaanse nationalisten heeft waarschijnlijk weinig kans van slagen.

Zij willen namelijk met Sánchez praten over meer zelfbestuur en mogelijk een nieuw onafhankelijkheidsreferendum. Sánchez vindt dat echter onbespreekbaar en stelde de Catalanen alleen meer geld in het vooruitzicht. Door deze patstelling klapten vrijdag de onderhandelingen over de begrotingssteun.

Rechts verwijt de linkse premier al sinds zijn aantreden ‘gegijzeld’ te worden door partijen die de eenheid van Spanje in gevaar zouden brengen. Zij gingen zondag in Madrid met tienduizenden de straat op om het aftreden van Sánchez te eisen omdat hij op het punt zou staan een knieval te maken voor de Catalanen.

Regeringssteun van nationalistische regiopartijen, die ook in het landelijk parlement vertegenwoordigd zijn, is overigens geen novum in Spanje. Maar sinds de onrust in Catalonië in de herfst van 2017, waar na een verboden referendum unilateraal een onafhankelijke Catalaanse republiek werd uitgeroepen, ligt dit extra gevoelig. Hoewel Sánchez wat dooi wist te brengen in de sterk gepolariseerde verhoudingen met de separatistische regioregering in Barcelona, bleef een oplossing voor de slepende kwestie uiteindelijk dus uit.

Dinsdag ging in Madrid het langverwachte en beladen proces tegen twaalf kopstukken van het Catalaanse afscheidingsproces van start. De uitspraak van de rechters, die niet eerder dan de zomer wordt verwacht, belooft opnieuw veel stof te doen opwaaien.

In juni vorig jaar was Sánchez nog de grote politieke overwinnaar toen hij met een motie van wantrouwen de conservatieve regering van premier Rajoy wist te wippen. Die zat in het nauw vanwege een gerechtelijke uitspraak in een grote corruptiezaak. Maar als snel bleek dat Sánchez’ progressieve minderheidsregering (met een recordaantal vrouwen) het vanwege gebrekkige politieke steun in het parlement moeilijk zou krijgen.

Hem werd de daaropvolgende maanden verweten vooral symboolpolitiek te bedrijven in plaats van spijkers met koppen te slaan. Een pijnlijk voorbeeld is de geplande opgraving van Franco uit zijn Madrileense mausoleum. De dictator zou van Sánchez een soberder graf krijgen, maar de hele operatie laat nog steeds op zich wachten.

Als Sánchez op korte termijn een nieuwe stembusgang organiseert, wacht Spanje een waar verkiezingscircus. De Spanjaarden gaan namelijk ook op 26 mei al naar de stembus voor Europese, regionale en gemeenteraadsverkiezingen. Hoewel Sánchez’ PSOE het er in recente peilingen niet slecht vanaf brengt, ligt er bij nieuwe verkiezingen in Spanje ook een draai naar rechts op de loer.

Want met de opkomst van het extreem-rechtse Vox liggen er namelijk nieuwe kansen voor de conservatieve Volkspartij en het centrum-rechtse Ciudadanos om gezamenlijk een rechtse meerderheid in het parlement te vormen. De drie partijen sloegen onlangs in de belangrijke zuidelijke autonome regio Andalusië al de handen ineen om een regering te vormen.

Als dit een landelijk vervolg krijgt, hebben de Catalaanse separatisten zichzelf in de vingers gesneden. Want anders dan Sánchez zet rechts Spanje, met Vox voorop, juist in op een hardere aanpak van het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven.

Daardoor zou een politieke oplossing voor het conflict tussen Madrid en Barcelona weer verder kunnen afdrijven.

Lees ook:

‘Alsof ik in het rijtje van Hitler, Mussolini en Franco thuishoor’

Bijna 1,5 jaar na de eenzijdige afscheiding van Spanje begint dinsdag in Madrid de zaak tegen de Catalaanse separatisten. Jordi Cuixart van burgerorganisatie Òmnium Cultural is een van hen. Trouw sprak hem in de gevangenis.