Analyse
De SP neemt ‘groot risico’ met harde Amerikaanse campagnestijl
De SP kiest voor een in Nederland nieuwe campagnestijl van harde persoonlijke aanvallen. Volgens experts in politieke campagnes neemt de partij een groot risico met ‘Hans Brusselmans’ als persiflage van eurocommissaris en PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans.
De reclamespot mobiliseert waarschijnlijk geen kiezers, en kan negatief afstralen op de SP.
“Ik heb ademloos zitten kijken”, is de eerste reactie van Jan Schinkelshoek. Het oud-Kamerlid voor het CDA is een ervaren rot in het vak. In de jaren tachtig was hij campagneleider van Ruud Lubbers en tegenwoordig is hij mede-eigenaar van een communicatiebureau. “Kennelijk komt deze Amerikaanse methode van campagnevoeren, waarbij je een negatieve karikatuur maakt van je tegenstander, nu ook naar Nederland.” Het SP-spotje gaat in de ogen van Schinkelshoek een stuk verder dan de aanval van Jan-Peter Balkenende in de campagne van 2006. ‘U draait, nu doet u het weer,’ beet hij Wouter Bos toe in een debat, om hem als onbetrouwbaar neer te zetten. Schinkelshoek wijst erop dat die aanval nog over de politieke koers ging. Het SP-spotje valt Timmermans aan op zijn lichaamsgewicht, door in te zoemen op de mond van de acteur als die gulzig taart eet. In een ander fragment gaat hij naar de wc.
Volgens Annemarie Walter, aan de Universiteit van Nottingham onderzoeker naar politieke campagnes, is het opvallend dat het hele filmpje in het teken staat van een persoonlijke aanval. “Eerdere negatieve campagnes waren in Nederland vooral aanvallen op beleid. De PVV zette in 2010 Job Cohen wel neer als een naïeve theedrinker, maar dat vormde één fragment in een breder spotje over bijvoorbeeld de islam.”
Aan de SP-aanpak kleven volgens Walter forse risico’s. “Kiezers hebben weinig problemen met negatieve campagnes als die over de inhoud gaan. Maar mensen reageren sterk op gedrag dat ze als een overschrijding van maatschappelijke normen zien.” Als de SP doorgaat met aanvallen op uiterlijk of eetgewoontes, kunnen mensen zich weleens van de partij afkeren, aldus Walter.
Het spotje over Timmermans past beter bij het Amerikaanse systeem, is de conclusie van Mark Thiessen. In 2017 leidde hij de digitale verkiezingscampagne voor de VVD en nu heeft hij een eigen campagnebureau. “Als je erin slaagt een negatief beeld van iemand neer te zetten, blijven diens kiezers misschien thuis. Dat deed Trump met succes tegen Clinton. In het Nederlandse systeem hebben kiezers meer dan twee opties. Iemand kan van de PvdA bijvoorbeeld uitwijken naar GroenLinks.”
De SP weet de nederlaag bij de Provinciale Statenverkiezingen aan de lage opkomst in arme wijken waar veel potentiële kiezers wonen. Volgens Thiessen is een negatieve campagne niet de manier om de opkomst te vergroten. “Forum voor Democratie doet het beter. Die zet ook in op boosheid, maar maakt wel duidelijk waar zij met Nederland heen wil. Dat is nodig om mensen naar de stembus te krijgen.”
Afvoerputje
Het SP-filmpje maakt dat volgens Thiessen niet duidelijk. “Persoonlijke aanvallen over iemands uiterlijk zijn toch wel het afvoerputje van de campagnestrategieën. Als rancune het belangrijkste motief is, heb je kennelijk geen strategie om een eigen verhaal naar voren te brengen.”
Een ander zwaktebod is dat de SP de boodschap dezelfde dag afzwakte, concludeert Thiessen. Partijvoorzitter Ron Meyer ontkende dat ‘Hans Brusselmans’ een karikatuur is van Timmermans. “Dat is toch belachelijk”, aldus Thiessen. “Iedereen ziet dat ze iemand neerzetten die erop lijkt. Als iets ophef veroorzaakt kun je twee dingen doen. Je zegt sorry, of je zet het ondubbelzinnig door. Door de campagne door te zetten en het te nuanceren, lijkt het niet doordacht.”
Lees ook:
De ene SP’er vindt het Brusselmans-spotje geweldig, de ander juist smerig
Zelden heeft een campagnevideo zulke gemengde reacties opgeleverd als die van de SP over Hans Brusselmans. “Het is fiftyfifty”, zegt voorzitter Pieter Schol van de Rotterdamse SP-afdeling over de reacties die hij binnen krijgt. “De één vindt het geweldig, de ander smerig.”
De harde aanval van de SP op de PvdA bezegelt het einde van de linkse samenwerking
De SP haalt in een campagnefilmpje ongekend hard uit naar Frans Timmermans en de PvdA.
De SP zoekt een nieuw verhaal: ‘We moeten de boel weer politiek in de fik zetten’
De SP is onderdeel geworden van het establishment, concludeert de partijraad vandaag. De socialisten moeten snel op zoek naar een wervend verhaal, met de Europese verkiezingen voor de deur.
