De SP is niet socialistisch meer

De Socialistische Partij van Emile Roemer doet het erg goed in de opiniepeilingen. In sommige peilingen is sprake van 38 zetels, andere zijn iets voorzichtiger. Het is opvallend dat niemand onrustig wordt van deze duizelingwekkende cijfers. Behalve de strategen van de SP zelf, die vrezen dat Roemer te vroeg piekt. De SP kan echter tot ongekende hoogte stijgen als de tweestrijd tussen Rutte (VVD) en Roemer (SP) de komende weken verder wordt opgeklopt.

Door de verbazingwekkende groei van de SP zit ik met een aantal vragen. Als in het verleden de PvdA - ook behorend tot de socialistische familie - dreigde te winnen, dan was het land onmiddellijk van slag en waarschuwden ondernemers voor het rode gevaar en de aandelenkoersen daalden onmiddellijk. Nu blijft onrust uit, terwijl de naam van de partij toch verwijst naar een ideologie uit het verleden die theoretisch aantrekkelijk was, maar in de praktijk heeft gefaald.

Hoe kan het dat een partij die verwijst naar een systeem dat bijna overal ter wereld is afgeschreven in de Nederlandse democratie nu zulke hoge ogen gooit? Verschillende hypothesen zijn mogelijk:

1. De kiezers hebben duidelijk in de gaten dat de SP de opgebouwde rechten van de verzorgingsstaat verdedigt. Daarin komt zij overeen met een deel van de agenda van de PVV en het is heel wel mogelijk dat teleurgestelde aanhangers van de PVV naar de SP overlopen. Voor de kiezers is duidelijk dat de SP het neoliberale beleid van de afgelopen decennia bekritiseert en het heil niet verwacht van ongeremde marktwerking en deregulering.

2. De SP spreekt tot de verbeelding omdat de partij een zekere soberheid uitstraalt die doet denken aan de oude PvdA onder leiding van Drees. De PvdA heeft later het liberalisme teveel omarmd en diverse PvdA-bestuurders spelen een rol bij bestuurlijke onregelmatigheden. Het beeld van de sobere SP wordt versterkt doordat politici en bestuurders forse afdrachten moeten leveren aan de partij waardoor je als individu niet rijk wordt van de politiek. De SP daarentegen is wel rijk en kan zich qua reclame en marketing veel permitteren.

Deze eerste twee veronderstellingen gaan er nog van uit dat de kiezers op de hoogte zijn van de standpunten van de partij. Het is echter de vraag of dat zo is. Er wordt tegenwoordig nog wel gestemd, maar de partijpolitiek lijkt er steeds minder toe te doen. Dit leidt tot de volgende veronderstellingen.

3. De term socialisme heeft voor de meeste kiezers geen verband meer met het verleden en nauwelijks nog betekenis. Voor veel kiezers doet ideologie steeds minder ter zake. De SP bestaat voor hen uit vriendelijke mensen die helemaal niet uit zijn op de socialisatie van de productiemiddelen. Hoewel de partij socialistisch wordt genoemd dekt deze vlag de lading allang niet meer.

4. Het gaat in de politiek steeds meer om personen. Roemer doet het uitstekend in de media. Hij is een politiek natuurtalent. Hij voelt de maatschappelijke ontwikkelingen aan, formuleert helder en is ad rem. Of Roemer wel beleidsinhoudelijk sterk is en alle dossiers beheerst, doet minder ter zake in dit tijdperk.

5. De virtuele winst van de SP zou te maken kunnen hebben met de scheiding tussen stad en platteland, of scherper: de scheiding tussen de Randstad en de rest van het land. De SP-politici hebben dezelfde nuchtere en vriendelijke uitstraling als onze olympische helden die ook allemaal uit de periferie afkomstig zijn. In zekere zin lijkt de gemoedelijke uitstraling van Roemer op die van Epke Zonderland en is hij, net als de atleet Churandy Martina, permanent blij.

De SP is aantrekkelijk voor zeer veel kiezers omdat de partij door een proces van normalisering heengaat. De partij is geen bedreiging meer voor de bestaande machthebbers en neemt genoegen met kleine beleidswijzigingen. De SP aanvaardt bijvoorbeeld het koningshuis, en Europa omdat dat een realiteit is. Er wordt door de SP geen hindernis naar andere partijen opgeworpen en er wordt geen radicaal maatschappelijk alternatief gepresenteerd.

De SP is geen werkelijk socialistische partij meer, maar is een sociaal-democratische partij geworden. Zij kan zich echter niet zo noemen omdat die naam al eerder door de PvdA is geclaimd.