De smartphone wringt zich tussen ouder en kind

Carolien Slijboom (40) bracht met man, kinderen (10, 7, 4 jaar) én smartphone de voorjaarsvakantie in Frankrijk door. "Toen we met elkaar op een pleintje liepen, werd ik gebeld. Ik herkende het nummer niet, dus nam toch maar op. Bleek het een bezorger van de Albert Heijn die de weg niet kon vinden naar het kantoor waar ik werk. Ik heb hem toen vanuit Frankrijk maar even gegidst. Mijn man verklaarde me voor gek, maar ik kon er wel om lachen."

Slijboom is fulltime officemanager, werk en privé lopen bij haar volkomen in elkaar over. "Dankzij mijn smartphone ben ik heel flexibel. Zo kan ik al wachtend op het schoolplein nog snel wat dingen voor het werk regelen. Mijn directeur belt me ook in het weekend."

Slijboom heeft er geen problemen mee, het komt maar sporadisch voor dat ze niet opneemt. Haar kinderen leert ze om niet door de gesprekken heen te praten. "Ze moeten tenslotte ook kunnen wachten. Maar ja, met een moeder die zo veel belt, trekken ze zich daar weinig van aan. Als het nodig is, tetteren ze er toch doorheen: 'Mama, ik wil drinken. Mama, ik moet poepen.'" Kind en smartphone schreeuwen allebei om aandacht. Hoe ga je daarmee om?

Besmette tijd. Zo bestempelt sociologe Anne Roeters (Universiteit Utrecht) de tijd die je weliswaar met je kind doorbrengt, maar waarbij je als ouder de aandacht eigenlijk bij je werk hebt. Het is tijd van een lage kwaliteit en die komt de relatie tussen ouder en kind niet ten goede, bleek uit haar promotieonderzoek afgelopen najaar.

"De kwaliteit van gezinstijd is heel belangrijk", zegt Roeters. "Kinderen van betrokken ouders functioneren beter op school en hebben minder kans op gedragsproblemen. Zoiets als 'multitasken', waarbij de ouder in de ene hand de blackberry heeft en aan de andere hand het kind, is niet de oplossing. Het kan juist heel goed zijn om de deur van je werk echt achter je dicht te trekken als je naar huis gaat. Halve aandacht doet de relatie tekort."

Daar weet Iris Bouwman, auteur van 'Mindfulmama' en moeder van twee kinderen (5 en 7 jaar), alles van. Zij noemt aandacht het mooiste geschenk dat je iemand kunt geven. "Alleen volle aandacht is echte aandacht, kinderen voelen dat haarfijn aan. Ze laten zich niet afschepen met halve aandacht, het is alles of niets." Ouders met een smartphone raadt ze dan ook aan bewust met hun aandacht om te gaan.

Sinds kort heeft ze zelf ook een smartphone. Maar op bepaalde momenten legt ze hem weg. "Als ik de kinderen uit school heb gehaald, mag ik van mezelf bij thuiskomst nog één keer kijken of ik nieuwe berichten heb, daarna leg ik hem op mijn nachtkastje. Het is voor kinderen heel vervelend steeds te moeten horen: 'Even wachten schat, straks...'." Als Bouwman op een onbewaakt ogenblik toch de verleiding niet kan weerstaan, krijgt ze dat van haar kinderen te horen: "Hé, zit je nou alweer op dat ding te kijken?"

Bij Slijboom thuis is het vooral haar man die klaagt: "Kun je dat ding nou eens uitzetten!" 'Mobiel incontinent' noemt ze zichzelf: "Ik heb voortdurend de drang om te kijken of er nieuwe berichten zijn en als ik 'm vergeten ben, word ik heel onrustig." Ze geeft toe dat haar smartphone soms een inbreuk is op haar privéleven: "Als ik 's avonds met manlief op de bank een borrel zit te drinken, is het wel een stoorzender." Toch kan ze zich een leven zonder 24-uurs-bereikbaarheid niet meer voorstellen: "Het lijkt lichtjaren geleden."

Een ouder die nog wél zonder mobiel door het leven gaat, is ontwikkelingspsycholoog Vincent Duindam, vader van twee dochters (21 en 19 jaar). Hij was het die halverwege de jaren negentig het begrip 'onthaasting' introduceerde in het publieke debat. Een begrip dat volgens hem nu actueler is dan ooit, zeker met het oog op kinderen en smartphones. Duindam: "Je aandacht over verschillende dingen tegelijk willen verdelen is natuurlijk iets van alle tijden, maar de smartphone van nu is er wel het ultieme symbool van. Vorig jaar zag ik in het zwembad bijna een peuter verdrinken terwijl zijn vader mobiel een zakendeal aan het regelen was." Wanneer je als ouders je aandacht verdeelt, krijgt alles minder kwaliteit en doe je je kind en jezelf tekort, aldus Duindam. "Onthaasting gaat om het totaal andere tempo wat je aan moet houden, wanneer je voor kinderen zorgt. Het tempo van deadlines, telefoontjes en e-mails moet je bewust loslaten. Wanneer je het tempo van je kind volgt, 'ont-haast' je, ben je helemaal hier en nu. Dat is een verrijkende ervaring."

Maar Slijboom heeft er geen moeite mee om in de speeltuin nog te moeten bellen voor haar werk. "Dat gaat heel goed. Als ik met een hand de schommel duw, heb ik precies nog een hand over voor mijn telefoon." Duindam heeft daar zijn bedenkingen bij: "Ik wil geen morele profeet uithangen, maar als je in de speeltuin beschikbaar moet zijn voor serieuze gesprekken voor je werk, dan mis je óf een deel van het gesprek óf een deel van de speeltuin."

Wat adviseert hij ouders? "Nieuwe technologieën creëren veel mogelijkheden, maar ook valkuilen. Je moet voor jezelf routines inbouwen, bijvoorbeeld op een aantal vaste momenten per dag je mail checken en anders niet. Als je zelf de regie niet houdt, ga je er aan onderdoor."

Maar kinderen moeten toch ook gewoon leren wachten als ouders even aan het bellen zijn? "Natuurlijk. Je bent ook niet het personeel van je kinderen, en je hoeft ook geen amusement te leveren om ze onverdeeld aandacht te schenken. Maar het maakt wel degelijk uit of je in het bijzijn van je kind een telefoongesprek voert of de aardappels schilt. Onder het aardappelschillen blijf je opmerkzaam. Dan kun je veel leuker op je kind reageren."

Levenskunst, dat hebben ouders met een smartphone volgens Duindam nodig. "Ik zeg altijd: 'Voed eerst jezelf op, als je kinderen op wilt voeden'." Slijboom stelt ook haar grenzen. Er is één plek waar ze haar smartphone niet mee naar toeneemt: haar slaapkamer. "Ik doe het om mezelf te beschermen, om goed te kunnen slapen. Als ik 'm bij me zou houden, zou ik toch de neiging hebben om er op te kijken, dat vind ik irritant."

Tips:

Als je met je smartphone bezig bent, krijgt je kind maar halve aandacht. Hoe kun je bewuster omgaan met aandacht? Een paar tips:

Begrens het gebruik van je smartphone in het bijzijn van je kind, leg je smartphone op bepaalde momenten bewust weg, zeker tijdens de maaltijden.

Als je toch moet bellen of mailen, geef dat dan ook duidelijk aan je kind aan. In plaats van verdeelde aandacht, geef je even bewust géén aandacht. Zeg bijvoorbeeld: 'Ik moet tien minuten bellen, daarna kom ik met jou een spelletje doen'.

Schrijf klussen (mailtjes of telefoontjes) die nog door je hoofd schieten letterlijk van je af op een to-do-lijstje.

Wees je bewust van je voorbeeldfunctie: als het voor jou oké is om je aandacht voortdurend te verdelen, dan leren je kinderen dat het voor hen ook oké is. Wees dan niet verbaasd als ze met een half oor naar jou luisteren.