De schaduwzijden van de Koreaanse golf

Remco Breuker ontleedt het moderne Zuid-Korea. Met zijn mooie boek zullen niet alle Koreanen blij zijn.

Over twee maanden is het weer zover. Ramen en deuren zijn beplakt met A4’tjes waarop om stilte wordt gevraagd, geruisloos sluipen leerlingen en docenten over de schoolgangen: eindexamens.

In Zuid-Korea nemen ze wat meer maatregelen tijdens de sunŭng. De hele schoolcarrière is toegewerkt naar deze test. Het land valt stil. Winkels zijn gesloten, het storende vliegverkeer moet wijken, er rijden extra treinen, en wie alsnog te laat dreigt te komen kan een politie-escorte laten aanrukken.

De sunŭng is van levensbelang. Toelating tot de allerbeste universiteiten is alleen met de hoogste cijfers mogelijk. Zestien uur per dag blokken is daarom eerder regel dan uitzondering. Maar waar je met zo’n topopleiding tot twee decennia geleden verzekerd was van een glansrijke loopbaan, is zo’n peperdure studie tegenwoordig de ondergrens voor enige mate van succes, schrijft Remco Breuker in De Koreaanse golf. De onstuitbare opmars van de N.V. Zuid-Korea.

Getransformeerd

In zijn lezenswaardige boek vertelt de Leidse hoogleraar Koreastudies het verhaal van het moderne Zuid-Korea. Van het armste land op aarde (armer dan Noord-Korea en Biafra) is de republiek in driekwart eeuw getransformeerd tot een democratie met de tiende economie van de wereld.

Breuker laat zien wat er klopt en niet klopt aan clichés. Zo beargumenteert hij dat de wortels van het Zuid-Koreaanse onderwijssysteem liggen in de Japanse koloniale periode (1910-1945) en niet zijn terug te voeren op een in de eeuwen daarvoor ontwikkelde mentaliteit, zoals vaak is beweerd. In Nederland grijpen we toch ook niet terug op de Batavieren om de verzuiling te duiden?

‘Japan was de duivel’,

Zuid-Korea wil liever niet weten dat het onderwijssysteem voortkomt uit 35 jaar Japanse overheersing en uitbuiting. ‘Japan was de duivel’, schrijft Breuker, al zijn de economieën van beide staten met elkaar verstrengeld en wordt bij veiligheidskwesties nauw samengewerkt – noodzakelijk met buren als Rusland, China en Noord-Korea.

Over andere onderwerpen die Breuker belicht horen de Zuid-Koreanen evenmin graag. De corruptie en belangenverstrengeling bijvoorbeeld tussen politiek, ambtenarij en familieconglomeraten als Samsung, Hanjin, LG en Hyundai.

Het liefst verzwegen wordt het in Vietnam veroorzaakte leed door Zuid-Koreaanse soldaten. Vanaf 1968 vochten ze aan de zijde van de Amerikanen. Als dank voor de militaire steun was toen maar liefst tien procent van het Zuid-Koreaanse bruto nationaal product rechtstreeks afkomstig uit de VS. Dat de economie in Zuid-Korea ging floreren, is mede te danken aan de search and destroy-missies in Vietnam.

De Zuid-Koreaanse vuile was

Deze schaduwzijden maken dat het schrijven van dit boek meer van Breuker vergde dan zijn vijf jaar geleden verschenen De B.V. Noord-Korea. Hoe hij zich moest verhouden tot de dictatuur van Kim Jong-un was klip en klaar. Maar in Zuid-Korea is de hoogleraar thuis. Op basis van eerdere ervaringen voorvoelt hij dat er kritiek zal komen op het buitenhangen van de Zuid-Koreaanse vuile was. Die taak heeft hij als wetenschapper en daar wil hij beslist niet aan tornen, maar hij vreest dat er in Zuid-Korea deuren voor hem zullen dichtgaan die hij voor zijn werk nodig heeft.

Een deur die wellicht kan opengaan, is die tussen Noord- en Zuid-Korea. Van een politieke hereniging zal het niet snel komen. Wel voorziet Breuker verregaande economische samenwerking, al is het alleen maar omdat de elite in het noorden zich door de schaarste te weinig kan vermaken.

Remco Breuker
De Koreaanse golf. De onstuitbare opmars van de N.V. Zuid-Korea
Prometheus; 302 blz. € 23,50