De schaduwkant van de lage prijs van medicijnen

Ruim zevenhonderd verschillende soorten medicijnen waren vorig jaar een tijdje niet te leveren. Dat aantal stijgt nog, verwacht apothekersorganisatie KNMP. Moet Nederland daarom maar wennen aan dit groeiende maatschappelijk probleem?

Wat is de oorzaak van de tekorten?

Die is voor ieder medicijn anders. Vaak spelen er meerdere factoren. Soms is er een grondstoffentekort. Veel grondstoffen komen uit een beperkt aantal fabrieken in India en China, die aan strenge Europese regels moeten voldoen. Een vervangende leverancier is niet snel te vinden.

De problemen bij leveranciers zijn vaak acuut, staat in een rapport van de Werkgroep Geneesmiddelentekorten: een natuurramp, problemen met apparatuur, een Europese inspectie die verkeerd uitvalt of problemen met de eigen overheid. China is bijvoorbeeld harder gaan optreden tegen milieuvervuiling en heeft verschillende fabrieken stilgelegd. Bedrijfseconomische overwegingen spelen ook een rol bij fabrikanten: een medicijn kan van de markt worden gehaald na een fusie of omdat het niet genoeg opbrengt.

Zijn de lage prijzen een probleem?

De prijzen in Nederland zijn afgelopen jaren flink gedaald door overheidsbeleid. Zonder die daling zou de zorgpremie 50 euro per jaar hoger zijn, stelt Zorgverzekeraars Nederland. Het gevolg is dat Nederland voor fabrikanten niet meer vooraan staat als hun producten schaars worden. Bij een grondstoffentekort leveren ze eerst aan landen die meer betalen, zoals Duitsland.

Door de lage prijzen is Nederland zelfs een exportland van medicijnen geworden. Apothekers in landen waar een bepaald geneesmiddel duurder is, kopen hun pillen goedkoper in bij een Nederlandse groothandel. Daarom zetten sommige producenten bewust een rem op de hoeveelheid pillen die naar Nederland gaat. Volgens de KNMP is dat het geval bij zestig soorten geneesmiddelen.

Daarnaast hebben fabrikanten en groothandels nu kleinere winstmarges. Om kosten te besparen en risico's te beperken, houden ze kleinere voorraden aan. Daardoor kan een middel net wat vaker ineens op zijn.

Wat merken patiënten ervan?

Bijna altijd zijn er alternatieve medicijnen, zegt de Patiëntenfederatie Nederland. Maar patiënten moeten tegenwoordig wel geregeld wisselen van medicijn. Jaarlijks geldt dat voor een miljoen mensen, blijkt uit onderzoek van patiëntenorganisaties. Bijna 40 procent van deze groep wisselt drie keer per jaar of nog vaker, zonder dat er een medische noodzaak is. Vier op de tien heeft last van bijwerkingen door een nieuw middel. Medicijngebruikers kunnen daarom maar het beste een goede voorraad aanhouden, adviseert de Patiëntenfederatie Nederland.

Waarom slaan de apothekers juist nu alarm?

Het kabinet wil nog eens 300 miljoen euro per jaar besparen op de medicijnkosten, onder meer door de bovengrens van geneesmiddelenprijzen te verlagen. Het ministerie van volksgezondheid bepaalt dat maximum op basis van de gemiddelde prijs in België, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk. Het relatief dure medicijnland Duitsland moet in dat rijtje nu plaatsmaken voor het goedkopere Noorwegen. Dat zal verdere prijsverlaging en meer tekorten veroorzaken, zo voorspellen de apothekers.

En hoe lossen we dit op?

Daarover zijn de partijen het niet eens. Aan de ene kant staan de apothekers, die een deel van hun marge zijn kwijtgeraakt, en de gevestigde farmaceuten, die nu meer concurrentie hebben. Aan de andere kant staan de zorgverzekeraars, die flink konden besparen dankzij het nieuwe beleid, en Generieke Leveranciers Nederland (GLN), een vereniging van zes medicijnfabrikanten die relatief nieuw zijn op de Nederlandse markt.

Volgens de apothekersorganisatie KNMP moet het systeem op de schop om de tekorten te beteugelen, maar GLN voelt daar niets voor. "Twintig jaar geleden was de markt grotendeels in handen van twee leveranciers", zegt voorzitter Jan Broeren van GLN. "Zij gaven apothekers enorme pakketkortingen. Andere leveranciers kwamen er niet tussen. Nu hebben onze leden tenminste ook een kans. De kortingen komen terecht bij de zorgverzekeraars, en uiteindelijk bij de patiënt."

Lees ook:

Apothekers en artsen waarschuwen: het tekort aan medicijnen loopt alleen maar op

Vorig jaar waren 732 medicijnen twee weken of langer niet te leveren. In 2010 waren dat er nog maar 174. En dat allemaal omdat Nederland voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten.