'De PVV is zo onvoorspelbaar'

Echt verrast was hij niet, zegt de staatssecretaris van landbouw, economische zaken en innovatie, toen PVV-leider Geert Wilders zaterdagmiddag de samenwerking beëindigde. "Ik heb altijd het gevoel gehad dat de onderhandelingen nog op het laatste moment konden knappen."

Hij zegt dit uit ervaring, want Henk Bleker (58) was ook als interim-partijvoorzitter van het CDA nauw betrokken bij de totstandkoming van het kabinet-Rutte/Verhagen. "Ik zat een keer bij 'De Wereld Draait Door' toen we er bijna uit waren met de formatie. De presentator vroeg me hoe het ervoor stond. Ik zei dat het 50 procent kans had om te slagen, 50 procent kans om te mislukken. Daar was geen woord aan gelogen. De PVV is zo onvoorspelbaar."

Over zijn precieze woorden denkt Henk Bleker dit keer lang na. Hij wil eigenlijk nog zo min mogelijk over de PVV praten. "Het lijkt of de PVV vooral let op het imago-effect van maatregelen. Een klein onderdeel kan daardoor voor hen plots cruciaal zijn." Diepe zucht, en dan: "Het is voor mij een gesloten boek. Ik leg het ergens in een hoekje, ik laat het daar liggen, er komt stof op, en het stof blijft erop."

Heeft Bleker dan spijt dat hij ooit deze samenwerkingsconstructie is aangegaan? "Andere mogelijkheden waren niet geslaagd. Het CDA stond toen voor een enorm dilemma. Met de verkiezingsuitslag in handen was regeren voor ons allesbehalve vanzelfsprekend. Dit in tegenstelling tot zo ongeveer alle verkiezingsuitslagen ervoor. Maar we hielden de deur niet bij voorbaat dicht, dat zou niet bij ons passen."

"Regeren met de PVV was geen serieuze optie voor ons. Pas toen de informateur, Ruud Lubbers, met de opdracht kwam om naar een samenwerking met VVD en PVV te kijken, kwam het in beeld. Mijn taak was het om de leden met elkaar in gesprek te laten gaan."

Een bijeenkomst in Limburg staat hem nog het meest bij, vertelt Bleker. "Een man van rond de 60 jaar, geboren in Turkije, vertelde dat toen hij naar Nederland kwam om te werken, hij al snel naar de stembus mocht en aan een collega vroeg waarop hij moest stemmen. CDA, klonk het antwoord, 'want die staan voor het geloof, dus ook voor jouw geloof'. En die man zei: 'Daar twijfel ik nu aan.' Dat maakte enorm veel indruk op mij."

Bleker was tevreden, zeer tevreden over de uitkomst van de formatie. "Lees het eerste hoofdstuk van het regeerakkoord er maar op na. Dat gaat over vrijheid en verantwoordelijkheid. Over gelijkwaardigheid van alle mensen waarbij afkomst of geloof niet bepalend is. Een ijzersterke tekst. En de bewindspersonen die het uitvoeren, zoals Gerd Leers en Ivo Opstelten, zijn in- en infatsoenlijke mensen."

Bleker vertelt dat hij als kersverse (interim)partijvoorzitter veel contact had met toenmalig VVD-partijvoorzitter en nu minister Ivo Opstelten. "Op mijn eerste werkdag belde hij me al. We belden vervolgens om de twee dagen. Daaruit blijkt dat er bereidheid was vanuit de VVD om ondanks het verlies van het CDA goed met het CDA om te gaan."

De toenmalige PvdA-voorzitter Lilianne Ploumen daarentegen sprak Bleker nooit, vertelt hij nu. "Pas toen we al ver waren met de onderhandelingen met VVD en PVV, belde ze me en zei: 'Als je denkt dat de PvdA niet met het CDA wil, dat is niet zo.' 'Nou,' zei ik, 'dat denk ik ook helemaal niet, maar ik schaak niet tegelijk op twee borden.'"

"Dat was het enige contact dat er van de PvdA-voorzitter richting CDA-voorzitter is geweest. Ook andersom ja, maar ik was nieuw. Er was geen enkele toenadering in die periode. Ik heb nooit begrepen hoe het kan dat er in Den Haag een soort traditie is tussen de PvdA en het CDA waarin de verhoudingen niet optimaal zijn, maar het is wel zo. Dat openbaart zich voor mij in zo'n soort telefoontje. Een heel kort gesprek."

Maar de samenwerking met de PVV is ook niet ideaal gebleken. "Het bewijs is wel geleverd dat het vermogen om verantwoordelijkheid te dragen onder echt moeilijke omstandigheden bij de PVV heel erg op de proef is gesteld. Het nemen van bestuurlijke verantwoordelijkheid was blijkbaar een brug te ver voor hen."

"Ik wil er verder geen energie en tijd meer aan besteden. Het gaat mij nu nog maar om één ding; het CDA. Dat is nu het belangrijkste. Ik kijk daarbij op dezelfde manier naar de CDA'ers die voor de samenwerking waren als naar diegenen die tegen de samenwerking waren. We moeten de toekomst van het CDA niet laten vertroebelen door de geschiedenis met de PVV."

Een beetje boos wordt Bleker van de geluiden die nu her en der klinken om alle CDA'ers die betrokken zijn geweest bij de samenwerking met de PVV in de toekomst geen grote rol meer te geven in de partij. "Laat die mensen de 21 CDA-Kamerleden beoordelen op hun handel-wijze. We zeggen toch ook niet dat die 62 procent van de leden die voor deze constructie stemde nu tweederangsleden zijn?"