De publieke sector is zo ver uitgekleed, werknemers pikken het niet meer

‘Sinds 2010 hebben verschillende kabinetten ruim 60 miljard euro gesaneerd in de publieke sector, en niet zonder resultaat. Er zijn steeds verder oplopende personeelstekorten die zowel de zorg, het onderwijs als de politie en defensie teisteren’, schreef de organisatie gisteren in een bitse brief in het AD.

Ze vraagt leraren, agenten, militairen en zorgpersoneel om in actie te komen op 2 oktober in Den Haag, als daar het Kamerdebat is over de dividendbelasting.

Of er een massale staking komt, daar is voorman Jan van de Ven nog niet over uit. “Dat is afhankelijk van de massa die we creëren en de vakbonden die zich achter ons scharen”, zegt hij. “In sommige sectoren is staken gewoon geen optie. Misschien wordt het een actie via sociale media of een protestmars. Het gaat erom dat we samen een krachtig signaal afgeven.”

Gestage daling

Er is inderdaad grote behoefte aan uitgaven aan de publieke sector, zegt Brigitte Unger, hoogleraar economie van de publieke sector aan de Universiteit Utrecht. Het bedrag dat PO in actie in de brief noemt, is volgens haar correct. Voor een goed evenwicht moet een welvarende verzorgingsstaat als Nederland ongeveer 50 procent van het wat het jaarlijks verdient, uitgeven aan de publieke sector, zegt Unger.

Lang tijd gebeurde dat ook, maar sinds de jaren negentig dalen de uitgaven gestaag. Onder het huidige kabinet zijn de uitgaven aan de publieke sector nog maar 42 procent, blijkt uit cijfers van het CBS.

Daarmee stelt het kabinet volgens Unger de verkeerde prioriteiten. “De regering zet in op het afbetalen van publieke schulden en het bevoordelen van de kapitaalkrachtigen. Internationaal geldt Nederland als belastingparadijs naast landen als Panama, Luxemburg en de Bahama’s”, zegt de econoom. “Dat zijn landen waar je niet samen mee genoemd wil worden. Ik vrees dat deze keuzes op de lange termijn schadelijk zijn voor de Nederlandse economie.”

Accrediatieziekte

Een mogelijk nog groter probleem is de ‘formuliertjescultuur’, zegt Ben Heijdra, hoogleraar macro-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “De overheid moet investeren, maar als ze de bureaucratie in de publieke sector oplost, ben je van een groot deel van het probleem af.”

Als universitair docent merkt hij van binnenuit dat de werkdruk de afgelopen decennia gigantisch is toegenomen. “Dat is een rechtstreeks gevolg van politieke keuzes. Het speelt op allerlei plaatsen, van ziekenhuizen tot de politie. Iedereen moet formuliertjes invullen. De werkgever vertrouwt ons kennelijk niet meer”, constateert Heijdra.

Er wordt nog steeds geïnvesteerd, zegt de hoogleraar, maar dat geld gaat vaak naar verkeerde dingen. Zo heerst er in het onderwijs een accreditatieziekte, meent hij: instellingen willen accreditaties die mooi staan, maar inhoudelijk niets voorstellen. “Neem de business schools van universiteiten. Die hebben allerlei labels van dure Amerikaanse clubjes, ingegeven doordat universiteiten veel internationale klantjes willen. Maar de kwaliteit gaat alleen op papier vooruit.”

Voor zijn actie heeft Van de Ven van PO in actie al uit veel hoeken toezeggingen gehad om mee te doen, onder meer van Zorg in actie en een groot aantal agenten.

Meer acties

Naast de actie voor 2 oktober staat er nog van allerlei anders op stapel, zeggen de vakbonden. Zo demonstreren basisschoolleraren volgende week in Rotterdam en beraadt FNV zich op acties voor onder meer ziekenhuispersoneel en politie.

Dat de hele publieke sector nu in beweging lijkt te komen, begrijpen de economen wel. “Er is grote honger naar uitgaven aan zorg, ouderen, migratie en goede opleidingen”, zegt Unger. “Die zou de regering moeten stillen.”

POLITIE

“Een sympathieke actie”, zegt voorzitter Gerrit van de Kamp van politiebond ACP. “In de hele publieke sector zie je dat de werkdruk toeneemt en de capaciteit juist niet. Wij merken dat als politie niet alleen zelf, maar ook aan de jeugdzorg waar wij mee te maken krijgen. Die 2 miljard voor de dividendmaatregel zou terecht moeten komen bij de publieke sector, of bij mensen die het nodig hebben.” Na een bezuiniging door de vorming van de Nationale Politie – dik 200 miljoen euro – is er weer geïnvesteerd. “Wel voor extra taken, zoals terreurbestrijding”, zegt de politievoorman. De politie voert nog steeds actie voor een betere cao: een inhaalslag in het loon, noemt ze het, en meer aandacht voor werkbelasting.

ONDERWIJS

De Algemene Onderwijsbond ziet in de hele publieke sector een groot ongenoegen en de woordvoerder denkt dat een landelijke staking mogelijk een goed initiatief is. Maar de bond wil eerst afwachten wat een grote onderwijsdemonstratie in Rotterdam volgende week oplevert, en of op Prinsjesdag nieuwe investeringen in scholen volgen. In het basisonderwijs is er een akkoord over een nieuwe cao, waarbij het kabinet 270 miljoen euro in de salarissen investeert en leraren zelf 70 miljoen bijdragen door een lagere ontslagvergoeding. De bonden zeggen dat voor volledige reparatie van de lerarensalarissen nog eens 600 miljoen euro nodig is.

DEFENSIE

Militairen mogen niet staken. Of vakbond VDM begin oktober een afvaardiging naar Den Haag stuurt, hangt volgens voorzitter Jean Debie af van de leden. “Het is inderdaad zo dat de hele publieke sector kampt met grote tekorten. Maar volgens mij staat dat los van de plannen met de dividendbelasting. Ik denk dat het verzet daartegen bij PO in actie ook is ingegeven door politieke motieven.” De bonden stemden in met een cao-compromis waarin militairen de komende 2,5 jaar een loonsverhoging krijgen van in totaal 7 procent. Debie wijst erop dat Nederland 1,3 procent van het bruto binnenlands product aan defensie uitgeeft, terwijl de Navo-afspraak 2 procent is.

Lees ook:

Personeelstekort nekt verlosafdelingen en leidt tot angst voor bermbevallingen

Het beroep is zwaar, matig betaald en vaak 's nachts. Verloskundigen geven er daarom steeds vaker de brui aan. De brancheclubs slaan alarm.

Waarom 'ontregelen' in zorg en onderwijs steeds mislukt

Het nieuwe kabinet is het zoveelste dat de strijd aanbindt met regeldruk in de zorg en het onderwijs. Maar heeft dat kans van slagen als fouten nauwelijks getolereerd worden?