De pessimisten zijn weer in de meerderheid, waar zijn alle optimisten?
De mening van de Nederlander wordt steeds somberder. Milieu en klimaat spelen daarin een grote rol, stelt het SCP.
Als de politieke partijen deze thermometer van Nederland twee weken eerder hadden kunnen aflezen, was de verkiezingswinst van Forum voor Democratie (FvD) geen verrassing geweest. In de jongste grafiek over het vertrouwen in de samenleving gaan werkelijk alle lijnen scherp naar beneden.
Uit het onderzoek ‘Burgerperspectieven’ van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat elk kwartaal de stemming van de Nederlander peilt, blijkt dat die steeds somberder wordt. De pessimisten zijn weer in de meerderheid. Afgelopen kwartaal vindt de grootste groep dat het land de verkeerde kant opgaat: bijna zestig procent is daar pessimistisch over. Slechts een derde vindt het meer de goede kant opgaan en een tiende weet het gewoon niet.
Dat is volgens de onderzoekers een aanzienlijke verschuiving ten opzichte van vorig kwartaal. Toen vond 48 procent het de verkeerde kant en 42 procent het de goede kant opgaan. De somberheid nam het meest toe onder middelbaar en hoger opgeleiden en onder 35 tot en met 54-jarigen. Doorgaans zijn hoger opgeleiden de zonnetjes in huis, maar nu zijn onder hen ook meer pessimisten dan optimisten te vinden. Lager opgeleiden waren al overwegend somber en blijven dat.
Klimaat
De kentering begon medio 2018, toen de Nederlanders plotseling ook minder positief over de economie werden. Die trend zet door, concluderen de onderzoekers. Dit kwartaal geeft 78 procent de economie een voldoende, vorig kwartaal was dat 85 procent. Maar 67 procent van de bevolking verwacht de komende twaalf maanden een betere economie.
Mensen verklaren hun somberheid vooral door te wijzen op een verslechterende koopkracht. Ze hebben het daarbij over hun eigen koopkracht en verwachten zwaardere lasten en belastingen, bijvoorbeeld voor energie- en klimaatmaatregelen.
Wat de onderzoekers brengt op een ander thema: dit kwartaal noemt 21 procent ‘milieu en klimaat’ spontaan als belangrijk maatschappelijk probleem. Begin 2017 was slechts zeven procent hiermee bezig. Verreweg de grootste groep maakt zich zorgen over het milieu en de klimaatverandering zelf. Anderen maken zich vooral zorgen om het klimaatbeleid, omdat ze vinden dat dit niet ver genoeg gaat óf omdat de kosten van het beleid te hoog zijn voor consumenten.
Volgens onderzoeker Paul Dekker is het pessimisme van de Nederlanders niet een-op-een te koppelen aan het succes van de onheilspreken van Thierry Baudet. “Als ze echt bang worden voor een terugval, zullen ze juist op een partij stemmen die wat pragmatischer met die economie omgaat. Maar de somberheid speelt in combinatie met het afzetten tegen de elite en de onvrede over een te grove Wilders wel een rol”, meent Dekker.
Hoewel de klimaatverandering als zorgenkindje erg in opkomst is, behoort dat nog niet tot de meest genoemde problemen. Die gaan volgens de onderzoekers dit kwartaal over de manier van samenleven en over immigratie en integratie.
Sociale media
Opvallend is verder dat maar liefst driekwart van de Nederlanders denkt dat de meningsverschillen over maatschappelijke kwesties in ons land toenemen. Dat wijten ze behalve aan de mentaliteit en multiculturele samenleving vooral aan de sociale media. Zeven op de tien Nederlanders (voornamelijk de jongeren) zijn het eens met de stelling dat internet en sociale media tegenstellingen tussen mensen vergroten. Ongeveer de helft vindt dat ook de traditionele media dat doen.
Hoewel Nederlanders het gevoel hebben dat meningsverschillen toenemen, is er volgens het SCP geen sprake van afnemende overeenstemming in de publieke opinie. De afgelopen tien jaar zijn we het wel minder eens geworden over de wenselijkheid van het EU-lidmaatschap en over de globalisering. Maar ten aanzien van inkomensverschillen, immigratie en morele kwesties namen de verschillen juist niet toe.
Maatschappelijke tegenstellingen zijn in werkelijkheid dus minder scherp dan ze lijken. Dekker: “Door de aandacht voor de uitersten denken veel gematigden dat ze moederziel alleen in het midden staan. Maar in werkelijkheid is het daar behoorlijk druk.”
Lees ook:
We begonnen positief, maar eindigen 2018 tóch weer in mineur
Nederlanders eindigen het jaar 2018 pessimistischer dan dat ze begonnen. Nederlanders zijn nog steeds optimistischer dan de jaren hiervoor, maar de positiviteit is wel erg snel weer verbleekt. Hoe kan dat?
