De onwaarschijnlijke bromance tussen Juncker en Trump

Nadat de Amerikaanse president en voorzitter Juncker van de Europese Commissie woensdag het ergste gif uit hun handelsconflict hebben gehaald, verschijnt een foto van hun innige omhelzing op Trumps eigen Twitter, met de tekst: 'Het is zonneklaar dat de Europese Unie, zoals vertegenwoordigd door @JunckerEU, en de Verenigde Staten, zoals vertegenwoordigd door ondergetekende, echt van elkaar houden!'

Waarnemers moeten zich even in de arm knijpen bij het zien van deze onwaarschijnlijke bromance. Jarenlang heeft Trump blijk gegeven van zijn afkeer van de EU. De brexit vond hij prima, wie volgt? De president kon maar niet bevatten dat hij op handelsgebied geen aparte zaken kon doen met Berlijn en Parijs, maar dat hij afhankelijk was van zoiets afstandelijks als de Europese Commissie. Net als zijn Russische en Turkse ambtgenoten Poetin en Erdogan leek Trump genoegen te scheppen in verdeeldheid binnen de EU.

Toch maar even mooi

En dan opeens die liefdesverklaring, na een ontmoeting met een man (Juncker) die in alle voorbeschouwingen op hun overleg werd afgeschilderd als de absolute tegenpool van 'geheelonthouder Trump'. Hun ontmoeting móest wel de nodige gênante momenten en ongemakkelijk handenschudden opleveren, en vooral: geen akkoord, kilte, herhaling van zetten.

In Brussel wordt het bereikte staakt-het-vuren in de handelsoorlog daarom gevierd als een grote overwinning voor de Europese Commissie, en vooral voor Juncker zelf. Die heeft toch maar mooi even het ondenkbare voor elkaar gekregen: Trump mild stemmen en laten afzien van een verdere escalatie in het conflict. De dreigende importtarieven voor Europese auto's zijn (voorlopig) van de baan.

Inderdaad is er de nodige lof voor 'sluwe vos' Juncker. Maar er klinkt ook kritiek. Sinds het begin van het handelsconflict hebben allerlei Europese politici, onder wie de Franse president Macron, gezegd dat ze niet met Washington willen onderhandelen 'met een pistool tegen ons hoofd gedrukt'. Met dat pistool wordt bedoeld: de importtarieven op staal en aluminium die Trump heeft ingesteld en die volgens de EU volstrekt illegaal zijn. Ondenkbaar dat de EU op zo'n manier tot concessies wordt gedwongen.

Wat is er woensdag gebeurd in Washington? Juncker heeft onderhandeld met een pistool tegen zijn hoofd, deed de nodige toezeggingen (hoe vaag ook) over de import van Amerikaanse sojabonen en vloeibaar gemaakt aardgas, kuste Trump in de nek, om vervolgens Washington te verlaten met nog steeds dat pistool tegen zijn slaap.

Het is ze geraden

Bovendien heersen in de nodige EU-landen twijfels over wat Juncker in hun naam heeft toegezegd. Dat is vooral in Frankrijk het geval, maar ook bij Sigrid Kaag (D66), de Nederlandse minister voor buitenlandse handel en ontwikkelingssamenwerking. 'Het wachten is op de terugkoppeling van de commissievoorzitter over wat precies is afgesproken', tweette ze.

Als je de gezamenlijke Amerikaans-Europese verklaring nauwkeurig leest, valt op dat er weinig concreets in staat. Het zijn vooral intentieverklaringen en toezeggingen over vervolgoverleg. 'We willen de kwesties met de staal- en aluminiumtarieven oplossen', tsja, dat is ze geraden. Er komt een 'werkgroep' om de 'gezamenlijke agenda' vooruit te helpen.

Maar voor het belangrijkste resultaat moeten we niet naar die tekst kijken. Dat er geen tarieven op Europese auto's komen, ziet de EU als belangrijkste succes van Junckers missie. Iets wat er niet was, komt er niet. Juncker mag dan de victorie kraaien, Trump kan concluderen dat dreigen helpt. Hij zal denken: die dreigementen met nieuwe tarieven zijn wellicht voor herhaling vatbaar als 'de geest van deze overeenkomst' wordt geschonden - dat voorbehoud is misschien wel het belangrijkste zinnetje uit die gezamenlijke intentieverklaring.

Soja uit de VS? Frankrijk is niet blij

“Het is prima om met de Amerikanen in gesprek te blijven over handelszaken”, zei de Franse minister van financiën Bruno Le Maire. “Maar goede onderhandelingen kunnen alleen plaatsvinden als ze niet onder druk staan.”

Ze zeggen het nog net niet, maar uit alles blijkt dat de Fransen de indruk hebben dat Juncker zich heeft laten chanteren door Trump toen die stelde dat hij minder Mercedessen in de straten van New York wilde zien.

Juncker reisde meteen af naar het Witte Huis, terwijl de Franse president Emmanuel Macron liever had dat hij principieel was gebleven: wat Macron betreft kan er alleen met Trump worden onderhandeld als die afziet van zijn heffingen op staal uit Europa. Dat is al een eerste reden dat Le Maire donderdag niet juichend reageerde. Een tweede is dat de Fransen vermoeden dat het gesprek tussen Trump en Juncker de inleiding vormde tot een nieuw handelsakkoord.

Een vorige poging tot zo’n akkoord, TTIP genaamd, strandde, maar dit zou wel eens kunnen uitgroeien tot een TTIP 2.0 en dan één waar Frankrijk niet op zit te wachten. Zo wil Frankrijk graag zijn eigen landbouw beschermen. In het oorspronkelijke handelsverdrag was dat gelukt, maar nu Juncker en Trump afspraken dat Europa meer Amerikaans soja zal inkopen, vrezen de Fransen voor zowel hun handel als voor de Amerikaanse, soms genetisch gemanipuleerde, gewassen. “Een handelsakkoord moet gebaseerd zijn op wederzijds belang”, reageerde Le Maire donderdag dan ook.

Duitse regering is opgelucht, industrie blijft argwanend

De verklaring van Juncker en Trump om te gaan werken aan minder handelsbarrières tussen de EU en de VS, leidt in Duitsland tot gemengde reacties. Er is een zekere opluchting voor de korte termijn, maar de paar woorden die Juncker en Trump naar buiten brachten hebben geen groot optimisme voor de lange termijn teweeg gebracht.

Wel is er een duidelijk verschil in toon. Vanuit de regering klinken lovende geluiden over het resultaat van de ontmoeting in Washington. Regeringswoordvoerder Ulrike Demmer schreef op Twitter dat de Duitse regering ‘de afspraak voor een constructieve handelswijze bij de handel begroet’. ‘De EU-commissie kan verder op onze steun rekenen.’

Ook minister van economische zaken Peter Altmaier was enthousiast. Hij noemde op Twitter de afspraak ‘geweldig’ en ‘goed nieuws’ en een ‘doorbraak’ die de vrijhandel en miljoenen banen redt.

En minister van buitenlandse zaken Heiko Maas noemde het een succes voor Europa. “Wanneer Europa verenigd optreedt, heeft ons woord gewicht”, twitterde hij.

Maar vanuit de hoek van de industrie klonken de reacties een stuk zuiniger. Daar is men afwachtend, en moet nog zien wat er uiteindelijk van komt.

De Deutsche Industrie- und Handelskammertag, een samenwerking tussen de Kamer van Koophandel en de ambachts-industrie, juicht weliswaar toe dat tolheffingen op industriegoederen zullen worden afgebouwd, maar vertrouwt de zaak nog niet echt; Trump kan onberekenbaar zijn, verklaarde expert Kevin Heidenreich op televisie in de Tagesschau, het Duitse journaal.

De heffingen op alumimium en staal zijn niet van tafel, de heffingen op auto’s blijven als dreiging nog steeds aanwezig, onduidelijk is hoe en wanneer alles in de praktijk wordt gebracht. De industrievereniging houdt een ‘flinke portie scepsis’, benadrukte voorzitter Eric Schweizer.

Andere Duitse industrieorganisaties en –vertegenwoordigers uitten zich voorzichtig optimistisch over de verklaring. “Maar op woorden moeten wel daden volgen”, zei de president van het Bundesverband der Deutschen Industrie, Dieter Kempf.

Lees ook:

Onverwacht akkoord tussen Trump en Juncker sust handelsconflict tussen EU en de VS

Na maanden van oplopende spanningen en verwijten, vooral van Trump, lijken beide handelsblokken een soort staakt-het-vuren overeen te zijn gekomen.