De nucleaire terrorist delft het onderspit in Den Haag

Het thema van de top - hoe te voorkomen dat nucleair materiaal in handen valt van terroristen - was voor de wereldpers blijkbaar (te) weinig urgent om ervoor naar Nederland te reizen; ondanks het mantra dat de kans dat terroristen met een kernbom dood en verderf zaaien weliswaar klein is, maar dat áls het gebeurt de gevolgen catastrofaal zijn. Met de razendsnelle ontwikkelingen in het oosten van Europa is alles anders geworden. Niet die ene Al-Kaidastrijder staat nu in het middelpunt, maar de verhouding tussen de grootmachten.

Eerder deze week liet de Amerikaanse president Barack Obama weten de G7 (de groep van grote industrielanden; de VS, Canada, Japan, Duitsland, Verenigd Koninkrijk en Italië) te hebben uitgenodigd om 'in de marge' van de NSS over Oekraïne te praten. Dat gebeurt waarschijnlijk maandagavond in de Amerikaanse ambassade. Maar het is onwaarschijnlijk dat dit de enige plek en het enige tijdstip blijft waarop de verhouding met Rusland aan de orde komt.

Nicholas Burns, door de wol geverfde Amerikaans ex-diplomaat, tegenwoordig hoogleraar aan Harvard, zag de bui al hangen. Beetje jammer voor Nederland, dat zoveel energie heeft gestopt in het eigenlijke thema van de top, zei hij onlangs tijdens een lezing in Den Haag, maar er zijn urgentere zaken. "We leven in een complexe tijd met meerdere grote problemen."

Conflicten
Wat volgde was een deprimerende rij (potentiële) conflicten in verschillende delen van de wereld. In de Oost-Chinese Zee bijvoorbeeld, waar Japan en China elkaar het bezit van diverse groepen eilanden betwisten. Niemand wil oorlog, aldus Burns, Japan en China hebben 'professionele, rationele' regeringen, maar een enkele soldaat die een schot lost kan een kettingreactie veroorzaken. En neem, in dezelfde regio, Noord-Korea, dat Zuid-Korea en Japan bedreigt.

Het Midden-Oosten, nog zo'n gebied dat na de hoopvolle berichten van enkele jaren geleden nu vrijwel uitsluitend negatief het nieuws haalt. "Egypte: economische achteruitgang, hernieuwde militaire dictatuur; Irak: weer op de voorpagina." En Syrië natuurlijk. "Komt er een Srebrenica-moment?" Met zoveel regeringsleiders op een plek bijeen kan dat onderwerp in Den Haag gewoon niet onbesproken blijven, aldus Burns, gepokt en gemazeld in het spel achter de schermen.

Met stip bovenaan het lijstje te bespreken problemen staat echter de situatie rond Oekraïne. De ernstigste veiligheidscrisis in Europa sinds het einde van de Koude Oorlog noemde de Amerikaan het zonder aarzelen.

Nieuwe Koude Oorlog
En in feite kun je 'in Europa' wel weglaten. Want de snel oplopende spanningen tussen de grootmachten kunnen niet alleen gevolgen hebben voor de verhoudingen in dit werelddeel. De crisis in Syrië, maar bijvoorbeeld ook de onderhandelingen over de nucleaire ambities van Iran - een van de weinige kwesties waarover Burns nog wel iets positiefs te melden had - worden sterk beïnvloed door de verhouding tussen Moskou en Washington.

De term 'Nieuwe Koude Oorlog' duikt niet voor niets inmiddels regelmatig op. En dat roept ook de vraag op of - iets meer dan 25 jaar nadat Sovjet-president Gorbatsjov en zijn Amerikaanse evenknie Reagan een eind maakten aan de kernwapenwedloop - het einde betekent van de afbouw van de kernwapenarsenalen van de grootmachten. Pleitbezorgers voor verdere afbouw hebben gezien de geopolitieke ontwikkelingen het tij in ieder geval niet mee. Tijdens de lezing van Burns werd zelfs de suggestie gedaan dat het misschien beter was geweest dat Oekraïne destijds zijn kernwapens had gehouden. Had Rusland dan hetzelfde gedurfd?

Van een wat suffe top is de NSS daarmee een plek geworden voor hectisch overleg. Journalisten die zich niet hebben aangemeld hebben mazzel. Volgens een woordvoerder is accreditatie ter plekke nog mogelijk. Kan het toch nog druk worden in het perscentrum.

Waar gaat het om?
De Nuclear Security Summit is een idee van president Obama, die in 2009 nucleair terrorisme een van de grootste bedreigingen noemde. De eerste NSS vond plaats in 2010 in Washington. Doel is dat landen hun voorraad nucleair materiaal verminderen en kerncentrales beter worden beveiligd.

Voor de top zijn 53 'gelijkgestemde landen' uitgenodigd, zoals premier Rutte het eerder noemde. Daaronder vallen niet landen als Iran en Noord-Korea. Afrika is alleen vertegenwoordigd via de presidenten van Gabon en Nigeria. Rusland is er, maar niet in de persoon van president Vladimir Poetin. Zijn minister van buitenlandse zaken Sergej Lavrov neemt de honneurs waar.

De Verenigde Staten zijn wel vertegenwoordigd middels president Barack Obama, evenals China met Xi Jinping. Ook zijn er vertegenwoordigers van vier internationale organisaties: EU, VN, Interpol en IAEA.