Column
'De linkse mensen zijn het ergst'
"De linkse mensen zijn het ergst," zei de jonge donkere vrouw met wie ik in de keuken stond. "De zogenaamde intellectuelen." Ik was op een feest waar louter donkere mensen waren. We kwamen te spreken over white privilege en racisme. De jonge vrouw was afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en werkte in de culturele sector. Ze zei dat ze vaak voelde dat ze zich extra moest bewijzen, dat bepaalde (witte) vanzelfsprekendheden niet voor haar golden. Er is, zo zei ze, veel verborgen racisme.
Volgens haar was dat de ergste vorm omdat die 'gewoonte' in bepaalde kringen haast ongemerkt in stand wordt gehouden. Liever had ze de mensen die gladweg durfden te zeggen dat ze niet van zwarte mensen hielden, dat ze niet welkom was.
Zoiets is uitaard uitermate pijnlijk, maar het is tenminste duidelijk. Bovendien kon ze die mensen direct met hun vooroordelen confronteren, wat niet zelden aan beide kanten de lucht klaarde. Linkse intellectuelen deden vaak alsof er niets aan de hand was, alsof volgens hen iedereen gelijk was, terwijl ze zichzelf onderwijl (on)zichtbaar superieur achtten.
Onbewuste vooroordelen
Bijna wilde ik de vrouw in de rede vallen. Ik denk dat ik me aangesproken voelde, tot ik me realiseerde dat mijn reactie juist was wat zij probeerde bloot te leggen. Zij wilde gehoord worden en ik wilde haar verhaal tenietdoen vanuit mijn inderdaad nogal witte perspectief. Door te zeggen dat het volgens mij wel meeviel. Terwijl het ook goed is om met je eigen, vaak onbewuste, vooroordelen geconfronteerd te worden. Natuurlijk ben ik iemand die van zichzelf zou zeggen dat ze geen racist is, die zich niet door vooroordelen laat leiden. Maar soms gaat het er nou eenmaal niet om wat je van jezelf denkt. Het gaat er ook om hoe je op anderen overkomt.
Of we nu willen of niet: we behoren allemaal tot een groep. Denk aan familie, sekse, afkomst, vriendschap. Vanuit de groepspositie is het makkelijk om bepaalde ideeën en patronen (tradities) in stand te houden. Je denkt wat de ander denkt; je doet wat de ander doet; dat houdt jullie bij elkaar. Zo zie je soms niet helder wat je eigen rol is. Wanneer je, zoals de jonge vrouw al zei, iemand rechtstreeks (losgezongen van de groep) aanspreekt, stemt dat tot meer reflectie. Van mens tot mens blijken we verrassend milder, behulpzamer, aardiger.
Schrik
Er is een heel mooi filmpje waarbij een zwarte man in een wachtkamer in Litouwen zit. Er neemt omstebeurt iemand tegenover hem plaats. De man vertelt dat hij twee weken in Litouwen woont; hij is de taal nog niet machtig. Daarom vraagt hij of degene die tegenover hem zit een facebookbericht voor hem kan vertalen.
De proefpersonen krijgen een zeer racistisch Facebookbericht te lezen. Je ziet hun gezicht veranderen; ze schrikken, dit bericht kunnen en willen ze niet vertalen. Stuk voor stuk distantiëren de mensen in de wachtkamer zich van de racistische uitingen.
Het is een hoopvol filmpje waardoor het plotseling wat minder zwart-wit lijkt te zijn, allemaal. Nu de groep nog.
