Interview
'De lezer is niet dood, hij leest alleen anders'
In het schotschrift 'De lezer is niet dood' stelt schrijver Alex Boogers dat het pessimisme ten onrechte heerst, als het gaat om boeken en lezen. Mensen zijn niet minder gaan lezen, maar anders. Lezers zijn met informatie en steeds dezelfde soort boeken overvoerd, schrijft Boogers: 'De lezer is niet dood. Met het braaksel dat uit zijn mond gulpt ligt hij schokkend op de grond en kermt: Red mij!'
U bent wel de laatste schrijver van wie je een pamflet verwacht.
"Ik ben inderdaad nooit zo'n opiniemaker geweest. Nog steeds niet. Bij een schotschrift krijg je snel de neiging om jezelf te verdedigen en dat is niet wat ik wil. 'De lezer is niet dood' is eerder geschreven uit verwondering dan als keiharde kritiek. Ik onderwerp mijzelf bovendien aan de kritiek die ik uit."
Hoe is de gedachte om dit schotschrift te schrijven ontstaan?
"Na het verschijnen van mijn novelle 'Wanneer de mieren schreeuwen' kreeg ik veel aanvragen om op scholen voor te lezen. Bijna per ongeluk kreeg ik zo de afgelopen twee jaar een goed beeld van hoe het er wat leesonderwijs betreft aan toe gaat, met bijvoorbeeld de bekende leeslijsten. Ik heb dat met verbazing, met verwondering en ook bewondering bekeken. Hoe docenten vol vuur een boek aanprezen, maar ook hoe star wordt vastgehouden aan die leeslijsten.
"Maar niet alleen op scholen verwonderde ik mij. Kennelijk loopt iedereen in het boekenvak tegen dezelfde dingen aan. Ik ben daar notities van gaan maken die resulteerden in een lezing. Steeds als ik die lezingen gaf, kreeg ik hard applaus, bijna gejuich, omdat 'iemand het eindelijk zei'."
Wat zei u dan 'eindelijk'?
"Ik verzette mij tegen het pessimisme. Dat de lezer dood zou zijn, dat er steeds minder gelezen zou worden en dat er steeds maar boekhandels omvallen; ik ben het daar gewoon niet mee eens."
Hoe zit het volgens u dan?
"Er is nooit veel gelezen. Toen ik jong was, las ook al een kleine minderheid, dat is altijd zo geweest. Mensen - en met name jongeren - lezen ánders. Ze raken vermoeid van hun multimediale gedrag. Terwijl de berichtjes die ze sturen en de foto's die ze maken, dat zijn eigenlijk mini-verhaaltjes. Een selfie zegt niets anders dan: zo voel ik mij vandaag. Het appen en instagrammen is vaak geboren uit een soort gemis. Het gemis aan een goed verhaal. Maar ergens wordt de lezer losgelaten, ergens wordt de rijkdom van de verbeelding losgelaten."
Waar gaat het mis, hoe zouden nieuwe lezers geboren kunnen worden?
"Zowel op de basisschool als in het voortgezet onderwijs is alles gericht op informatie in plaats van op verhalen en literatuur. Ik zou zeggen: behandel literaire klassiekers klassikaal en maak een leeslijst sámen met een leerling. Lesprogramma's zijn zo dichtgetimmerd."
U schrijft: 'De lezer is niet dood, hij is een kijker geworden die wordt verteld wat hij moet lezen, denken, voelen en vinden'.
"Ik ben niet tegen talkshows die van het boekenaanbod 'een selectie van een selectie' maken, maar die selectie wordt dan wel de enige oase in de woestijn waar iedereen naartoe kruipt, en dat kan nooit de bedoeling zijn."
De lezer is niet dood van Alex Boogers verschijnt op 4 januari bij Uitgeverij Podium.
