analyse
De Klimaatwet heeft alleen politieke waarde
Met de Klimaatwet in de hand naar de rechter stappen om het milieubeleid aan te vechten heeft weinig zin.
Nederland krijgt ‘de meest ambitieuze Klimaatwet ter wereld’. GroenLinks-leider Jesse Klaver was euforisch woensdag, bij de presentatie van het akkoord. D66-Kamerlid Rob Jetten zei: “Deze wet is een overwinning voor de toekomstige generaties”.
De blijdschap bij de zeven betrokken partijen, een verbond tussen coalitie (VVD, CDA, D66, CU) én oppositie (GL, PvdA, SP) is groot. Dat Nederland een Klimaatwet krijgt, is een politieke doorbraak. Al vele jaren wordt er over gesproken.
Marianne Thieme is niet onder de indruk. De fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren noemt de Klimaatwet ‘een boterzacht compromis’. “GroenLinks en PvdA worden de gedoogpartners van het kabinetsbeleid.”
Thieme is niet benaderd door andere partijen om mee te onderhandelen over het akkoord. Dat mag geen verbazing wekken. De Partij voor de Dieren had ook nooit haar handtekening onder dit wetsvoorstel gezet, zegt Thieme. Zij ziet deze Klimaatwet als ‘een intentieverklaring om wat aan milieubeleid te doen’. “Meer is het niet. Juridisch is er geen enkele stok achter de deur.”
De Klimaatwet kent een hoofddoel: in 2050 moet de uitstoot van broeikasgassen met 95 procent zijn teruggebracht ten opzichte van 1990. Daarnaast is het streven om in 2030 een vermindering van 49 procent te halen. Het kabinet moet elke vijf jaar een klimaatplan opstellen met maatregelen die nodig zijn om deze doelen te halen.
Grenswaarde
In de memorie van toelichting bij de wet staat een belangrijke passage: ‘het klimaatplan beoogt geen externe werking te hebben’ en is ‘niet vatbaar voor bezwaar en beroep’. De zeven partijen omschrijven hun klimaatdoelen als ‘een (politieke) opdracht aan de regering en niet een grenswaarde die bij de rechter kan worden afgedwongen’.
Met deze zinnen, zegt de Tilburgse hoogleraar internationaal milieurecht Jonathan Verschuuren, is de weg naar de bestuursrechter afgesneden. Het heeft voor burgers en maatschappelijke organisaties geen zin om daar, met de Klimaatwet in de hand, de overheid aan te klagen vanwege al dan niet nalatig milieubeleid. “De juridische betekenis van deze wet is in die zin beperkt”, zegt Verschuuren. Wat wel kan is een stap naar de civiele rechter. “Dan krijg je weer een Urgenda-achtige zaak”, aldus de hoogleraar.
De kans op succes bij de civiele rechter acht hij klein. Verschuuren: “De afspraak voor 2050 is nadrukkelijk niet geformuleerd als grenswaarde, wat juridisch afrekenbaar is. Het is een doel. De afspraak voor 2030 is zelfs een streven. Alleen bij evidente nalatigheid heeft de overheid een probleem.”
Geen politiek niemendalletje
Gerrit van der Veen, bijzonder hoogleraar milieurecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, komt tot eenzelfde conclusie. “Het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat mensen bij de rechter het klimaatbeleid gaan aanvechten.” Ook de gang naar de civiele rechter lijkt kansloos. Van der Veen: “Het doel voor 2030 is dus een streven. Maar wie meet nu of je als overheid genoeg streeft?” Wat dat betreft begrijpt hij de kritiek van Marianne Thieme. “Er zit niet veel afdwingbaars in deze wet.”
Toch moet je, vindt Van der Veen, de Klimaatwet niet afdoen als ‘een politiek niemendalletje’. “Dit is wel een belangrijke stap in de beleidsvorming en bewustwording. Het is een kader voor alle klimaatplannen die er aan komen.”
VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz zegt: “Het is een politiek akkoord, geen juridisch akkoord.” Haar partij drong tijdens de onderhandelingen aan op de juridische beperkingen in het wetsvoorstel. De VVD zag destijds met lede ogen aan hoe de rechter zich met het Urgenda-vonnis mengde in het politieke debat. Dat willen de liberalen niet nog een keer meemaken. Yesilgöz: “Als VVD en GroenLinks elkaar vinden in zo’n akkoord, is dat bijzonder. We laten zien dat het ons ernst is, dat we op lange termijn zekerheid willen bieden aan investeerders.”
Lees ook: Daar is ie dan: dé veelbesproken Klimaatwet
Zeven partijen, uit coalitie én oppositie, vinden elkaar in de nieuwe Klimaatwet. Dat wil niet zeggen dat er op alle vlakken eensgezindheid is. Op links zet de SP zich nadrukkelijk af tegen met name GroenLinks.
