De kip vindt ophokken niet zó erg

1) Waarom is de vogelgriep in Nederland uitgebleven?

In ons land zijn geen wilde vogels met het griepvirus H5N1 aangetroffen, hoewijl er hard naar is gezocht. Dat het virus aan ons voorbij is gegaan, lijkt vooral een kwestie van geluk. Of van statistiek: Nederland is nu eenmaal een klein land, dus statistisch gezien hadden wij minder kans op besmette wilde vogels dan onze grote buren Frankrijk en Duitsland, die beide wél zijn getroffen.

2) Heeft het ophokken geholpen?

Dat valt achteraf moeilijk te zeggen, want we weten niet zeker of het virus hier ongemerkt is langsgekomen. Maar áls we het H5N1-virus inderdaad stilletjes over de vloer hebben gehad, dan heeft het ophokken geholpen, vermoedt Tom van der Have, vogeldeskundige aan de Wageningen Universiteit. “Kijk maar naar gebieden waar ze niet ophokken, zoals Turkije, Rusland en Afrika. Daar heerst de vogelgriep nog steeds.“

Jaap van Deelen, voorzitter van de vereniging voor biologische pluimveehouders, ziet dat anders. “Achteraf was het ophokken bij ons niet nodig geweest, want we hebben hier nergens zieke vogels gehad. Ze zijn wel in Duitsland gevonden, maar dat was zeker 500 kilometer uit de grens.“

3) Was de vogelgriep dus een hype?

Nee, zeggen de meeste deskundigen. Van der Have: “Er zijn in de ons omringende landen honderden dode vogels met H5N1 gevonden. Dat betekent dat het gevaar reëel was. Het is goed dat we waakzaam zijn geweest. En dat moeten we ook blijven, want onze pluimveesector is heel kwetsbaar.“ Als er in Europa geen maatregelen waren genomen, had het virus zich net als in Azië veel sneller kunnen verspreiden en grote schade kunnen aanrichten.

4) Hoe zwaar is het buitenland getroffen?

Binnen Europa viel de epidemie erg mee. De griepvariant H5N1 is weliswaar bij honderden wilde vogels aangetroffen, maar de pluimveesector bleef grotendeels buiten schot. De ziekte brak slechts uit op twee boerderijen: eentje in Frankrijk, eind februari, en begin april in Duitsland. Het virus dook in 1996 voor het eerst op in de Chinese provincie Guangdong. Pas in 2003 verspreidde de ziekte zich naar andere Aziatische landen. Vietnam werd het zwaarst getroffen: in dit land vonden ruim 2300 uitbraken bij pluimvee plaats. In de zomer van 2005 bereikte het virus Rusland en in oktober Turkije. Daar zijn nu 169 bedrijven geruimd. Begin dit jaar belandde het virus ook in Afrika. In Nigeria zijn tot nu toe 69 uitbraken gemeld.

5) Kan het gevaar terugkomen?

Ja. Guus Koch, vogelgriepdeskundige aan de Wageningen Universiteit: “Het zou goed kunnen dat we dit najaar weer in dezelfde situatie zitten. Als het virus zich weet te handhaven in de wilde fauna, kan het altijd opnieuw richting Nederland komen.“ Het virus heeft Europa hoogstwaarschijnlijk bereikt via besmette trekvogels. Dat kan opnieuw gebeuren als het virus in Aziatische en Afrikaanse landen blijft rondwaren. Zo kan de dreiging nog jarenlang aanhouden.

6) Moet het pluimvee dan ieder jaar naar binnen?

In principe wel, zelfs meerdere keren per jaar: elke keer als er vogels vanuit een besmet gebied onze kant op trekken. Grofweg komt dit neer op elk voor- en najaar. Het ministerie van landbouw laat weten: “Rond augustus komt er een nieuwe trekroute op gang. Dan beslissen we samen met vogeldeskundigen of we weer moeten ophokken. Dat hangt niet alleen af van de trek, maar ook van de wereldsituatie en die van de landen om ons heen.“

7) Wat vinden pluimveehouders daarvan?

Jaap van Deelen van de vereniging voor biologische pluimveehouders: “Ik vind dat we de volgende keer pas moeten ophokken als het virus ín ons land of langs de grens is gesignaleerd. Bij voorbaat al zeggen dat we over een paar maanden weer moeten beginnen, vind ik onnodig.“

Het Productschap voor Vee, Vlees en Eieren acht het echter verstandig als de kippen straks weer naar binnen moeten op advies van deskundigen. “Wij krijgen liever achteraf het verwijt dat ophokken overbodig was, dan dat we niet genoeg hebben gedaan om de uitbraak te voorkomen“, aldus een woordvoerder.

8) Hoe dramatisch is ophokken voor pluimvee?

Minder erg dan gedacht. Op zich krijgen opgehokte kippen snel de pik op elkaar, zodat ze elkaar letterlijk doodpikken. Maar pluimveehouders hebben maatregelen genomen om dat te voorkomen: ze hebben de aandacht van de dieren afgeleid door de stal te verrijken met speeltjes (pingpongballen, golfballen en jerrycans met graan eronder), en dat blijkt redelijk te werken. Toch leidt het ophokken nog altijd tot tientallen extra dode kippen per stal. “Dat is geen reclame“, zegt Van Deelen. “Daar komt bij dat consumenten nu eenmaal graag eieren willen van een kip die buiten heeft gelopen.“

9) Is er geen andere oplossing denkbaar?

Minister Veerman van Landbouw pleit op dit moment bij de Europese Unie voor een nieuwe vaccinatiecampagne. Hij zou het liefst zien dat al het Europese pluimvee wordt ingeënt. Vogelgriepdeskundige Koch plaatst hier als kanttekening bij dat er nog enkele onduidelijkheden rond het vaccin zijn. “We weten bijvoorbeeld nog niet hoe lang de werking aanhoudt en om de hoeveel tijd het vaccin herhaald moet worden.“

10) Is het gevaar voor de mens nu geweken?

De gevreesde pandemie onder mensen is tot nu toe uitgebleven. In totaal zijn 'slechts' 205 mensen met H5N1 besmet geraakt; 113 van hen zijn aan de ziekte overleden. Deze incidentele besmettingen deden zich alle voor bij mensen die zeer nauw contact hadden gehad met zieke kippen.

Het directe gevaar voor de mens is dus niet erg groot. Voor ons wordt het pas riskant als het virus leert hoe het efficiënt van mens op mens kan overspringen. Daar is voorlopig nog geen sprake van, en misschien komt het zelfs nooit zo ver. Mocht dat toch gebeuren, dan hebben we vijf miljoen doses virusremmer klaarliggen om brandhaarden in te dammen. Van die medicijnen is het grootste deel tien jaar houdbaar, dus we kunnen nog even vooruit.