De kick van de koude duik

Twee keer per week duikt sportfanaat Debbie van den Tweel (34) vrijwillig in het Henschotermeer, dat tussen Utrecht en Amersfoort ligt. Het ijskoude water, in de winter vaak maar een paar graden boven nul, geeft haar nieuwe energie. "Ik vind het zo geweldig dat ik het elke dag wel zou willen doen. Het is zó lekker." Ruud Luchtenveld (60), voormalig wethouder in Lelystad, is al net zo'n fervent aanhanger van zwemmen in ijskoud water. Hij is gisteren met een groep gelijkgestemden naar Rusland afgereisd om daar elke dag, gekleed in enkel een zwembroek, in een wak rond te dobberen. "Ik voel me zoveel energieker dan vroeger", zegt hij enthousiast.

In Scandinavië en Rusland is het de gewoonste zaak van de wereld om je lichaam onder te dompelen in ijskoud buitenwater. In Nederland groeit de groep beoefenaars van winterzwemmen, of ijszwemmen. Drie jaar geleden was Deventer een van de weinige plekken waar mensen onder begeleiding het water ingingen. Nu wordt winterzwemmen van Scheveningen, het Henschotermeer tot de Hoornse Plas bij Groningen beoefend.

Sinds 2015 is er zelfs een Nederlands kampioenschap. Vorige maand streden 48 mensen om de eer in een Volendams zwembad dat het hele jaar open is. Het zwaarste onderdeel van de wedstrijd is de 'ice-mile': 1610 meter vrije slag door een bad van vier graden. Winnaar was opnieuw de 23-jarige Fergil Hesterman. Zijn beste tijd op de 1000 meter: 12 minuten 38 seconden en 56 honderdste. Hesterman zwemt al zijn hele leven en begon in 2015 met ijszwemmen toen hij na een hersenschudding toe was aan 'een nieuwe uitdaging'. Het wereldkampioenschap in Duitsland, hij werd vierde, ligt net achter hem. Volgende bestemming is Boston.

"Kou, daar moet je rustig aan wennen", zegt hij. "Ik begin in september altijd met trainen in open water. Je zwemt dan als het ware met de daling van de watertemperatuur mee." Echt koud heeft hij het nooit gehad. "Die eerste minuten in het water, die zijn misschien het ergst. Daarna acclimatiseer je."

Een begeleider aan de kant houdt hem altijd goed in de gaten. "Hij kan aan mijn slagfrequentie merken of ik onderkoeld raak, maar dat is nog nooit gebeurd." Hesterman weet bovendien op welke signalen hij moet letten. "Het is mis als je je vingers niet meer kunt sluiten en je je tenen niet meer voelt." Het hoofd blijft altijd boven water. Kopje- onder gaan is verboden, zo stelt het wedstrijdreglement. Omkeren via een koprol mag ook niet en na de finish moeten deelnemers direct het water uit.

Ook voor amateurs die onder begeleiding door de winterse wateren waden, gelden strenge regels. Wie een hoge bloeddruk heeft, hartklachten of een schildklieraandoening kan beter niet meedoen. Andere regels zijn: blijf dicht bij de oever, ga nooit alleen zwemmen en neem altijd een mobiele telefoon, isolatiedeken en warme drank mee. Tot slot is een goede warming-up essentieel. Het lichaam moet lekker warm zijn voor je te water gaat, wat wil zeggen: tot handen en tenen aan toe.

De liefhebbers gaan prat op het helende en gezonde effect van winterzwemmen. Ewout Staartjes (52), die drie jaar geleden begon met winterzwemcursussen in de buurt van Deventer, vertelt: "Door warme huizen en warme kleding verkeert ons immuunsysteem in een soort slaaptoestand. Kou schudt het lichaam wakker. Er komt meer bloed naar je organen. Je merkt het direct."

Staartjes, eigenaar van een yogaschool, maakte in 2004 in Siberië kennis met ijszwemmen. Volgens hem zijn er in Rusland tal van wetenschappelijke studies gedaan die dit positieve effect aantonen. In Nederland is nog weinig onderzoek gedaan naar winterzwemmen. Het Radboudumc in Nijmegen heeft wel iceman Wim Hof onderzocht. Deze Nederlander heeft een aantal kouderecords op zijn naam. Hij zwemt zelfs lange afstanden op één hap adem onder water en stond ooit 1 uur en 53 minuten in een bak met ijs. De conclusie van de onderzoekers in Nijmegen, naast het feit dat Hof meer bruinvetweefsel kan activeren bij lagere temperaturen dan de meeste mensen: door ademhalingsoefeningen, meditatie en herhaalde blootstelling aan koude kun je het autonome zenuwstelsel activeren en de reactie van je immuunsysteem remmen.

Wie echt wil weten wat kou met het lichaam doet, moet het natuurlijk zelf ervaren. En dus rent deze verslaggever op een frisse vrijdagmiddag een paar kilometer langs de kade in Deventer en via de Wilhelminabrug over de IJssel naar de uiterwaarden. Na wat stretchoefeningen en enkele Tibetaanse yogahoudingen krijgen we de instructie van Staartjes om in stilte naar de houten pier te lopen en vervolgens het water in te lopen. "Rustig, met gecontroleerde ademhaling. Niet gaan rennen en springen."

Achter ons gaat de zon inmiddels onder en langs de wolken verschijnen oranjeroze strepen. Meeuwen vliegen over het water. Bij het water aangekomen gaat mijn verstand op nul en gaan mijn kleren uit. Enkels onder, polsen natmaken en dan gewoon doorlopen en gaan liggen. Zodra ik onder water ben, stokt mijn adem. De klassieke 'gasp reflex'. "In- en uitademen", zegt Staartjes bemoedigend. Ik zwem een paar slagen en pas na tientallen seconden lijkt mijn lichaam zich te realiseren dat het water echt heel koud is en loop ik met verdoofde tenen terug naar mijn kleren.

Het is buiten met acht graden niet heel koud, waardoor ik nog even in badkleding blijf staan. Als iedereen uit het water is en aangekleed, rennen we weer terug naar de yogastudio waar een zelfgemaakte pompoensoep op ons wacht. De kou heeft een verkwikkend effect. Ik voel me energiek en voldaan en vraag aan Staartjes of dit nu door de kou komt of door het hardlopen waarbij het lichaam endorfine aanmaakt. Zonder twijfel zegt hij: "De kou."

Die energieboost ervaren de anderen ook, maar voor professioneel zwemmer Hesterman gaat dit niet meer op. Hij traint zeker vijf keer per week en zegt: "Als je zulke afstanden zwemt in koud water krijg je geen energie, dan vraag je het uiterste van je lichaam." Zijn doel is meedoen aan de Olympische Spelen van 2022, mits de sport dan een officieel olympisch onderdeel is geworden. Enthousiast voegt hij daaraan toe: "En de 'Ice Sevens'. Dan moet je op alle continenten, inclusief de Noord- of Zuidpool, een mijl zwemmen. Geweldig toch?"

undefined