De invasie van Nederland door de ogen van Duitse soldaten

Het is een amateurkiekje in zwart-wit uit mei 1940. Een lange colonne Duitse tanks staat opgesteld voor een appartementengebouw in ­Rotterdam. Klaar om de stad in te trekken. Op de achtergrond is de binnenstad geheel in rookwolken gehuld.

Vijf dagen

Vanaf de vroege ochtend van 10 mei dat jaar vielen zwaarbewapende Duitse troepen over de grens Nederland binnen, terwijl tegelijk in het hart van Zuid-Holland parachutisten landden. Vijf dagen later, na het bombardement op Rotterdam, gaf Nederland zich over en begon de Duitse bezettingstijd.

Minder bekend is dat veel van die Duitse soldaten een eigen fototoestel bij zich hadden en er vrolijk op los kiekten. Hoe de inval in Nederland en die eerste paar dagen voor de capitulatie er door hun ogen uitzagen, is vanaf vandaag te zien in een kleine tijdelijke tentoonstelling in het Verzetsmuseum.

De Nederlandse soldaten was door de legerleiding verboden om te fotograferen en daardoor is er weinig beeldmateriaal van die eerste dagen van strijd, vertelt conservator Karlien Metz. De nazi’s zagen juist voordeel in de propagandawaarde van ­foto’s en gaven soldaten daarom veel vrijheid bij het fotograferen. De Duitse soldaat werd zo chroniqueur van zijn eigen oorlog.

Vlooienmarkten

Oorlogskenner Gerard Groeneveld verzamelt al ruim tien jaar lang op vlooienmarkten en op internet deze amateurbeelden. Ze zijn gemaakt door Duitse soldaten met duurdere Rolleiflex of Leicacamera’s of juist met goedkope boxtoestelletjes van Agfa die al in de jaren dertig zeer populair waren in Duitsland. Een selectie uit Groenevelds privécollectie, die deels vorig jaar al in boekvorm verscheen, hangt in het museum in Amsterdam.

De beelden laten niet zien hoe de oorlog was, maar meer hoe die werd gezien, zegt Groeneveld zelf. “De ­foto’s ademen niet alleen een sfeer van felle strijd, vernietiging en onoverwinnelijkheid, maar soms ook een merkwaardige, onverwachte vorm van sportiviteit.” Haatdragendheid naar de Nederlandse vijand is niet te bespeuren. “Het was even oorlog, maar daarna zetten de Duitsers hun vijandigheid welwillend ­opzij, zo lijkt het. Ze gaan zelfs graag samen met Nederlandse militairen op de foto en klinken met bier op de snelle afloop.”

In die vijf dagen van gevechten sneuvelden aan Nederlandse zijde ondertussen wel bijna 2400 soldaten en 2100 aan Duitse kant. Nar schatting kwamen er in die korte periode ook 2200 burgers om.

Bommen op Rotterdam

Gerard Groeneveld: “Deze komt niet uit een album. Ik kocht hem los op eBay. Bijzonder, omdat er niet veel foto’s zijn van het bombardement op Rotterdam, met daarbij de dreigende tanks die klaar staan om de stad binnen te trekken. De Duitsers hielden de ­optie open om de stad met tanks in te nemen. Ze kozen uiteindelijk voor het snellere bombardement.”

Gewonde Nederlandse soldaat bij Afsluitdijk

Groeneveld: “Deze foto, ook op eBay aangeschaft, van een gewonde Hollandse soldaat bij de Wonsstelling, vlak voor de Afsluitdijk, symboliseert voor mij op bijzondere wijze de strijd in de meidagen, waarbij het Nederlandse leger ondanks vaak fel verzet op de knieën is gedwongen. Gefrustreerd geven deze Nederlandse soldaten zich na de capitulatie over. De soldaat wordt toegesproken door een Duitser met een opgeheven vingertje.”

Schuilen op een Dordtse brug

Uitleg Gerard Groeneveld: “Deze foto, ­gekocht op eBay, is genomen op de Zwijndrechtse Brug bij Dordrecht toen de gevechten in volle gang waren. Fallschirmjäger, parachutisten, zoeken dekking achter een betonnen rand, terwijl de kogels van de Nederlandse verdedigers hun om de oren vliegen. Het laat zien dat tijdens die eerste vijf oorlogs­dagen daadwerkelijk hard werd gevochten.”

Duitse soldaten met buitgemaakte wapens in Limburg

Groeneveld: “Hier zie je een bunker bij het Limburgse Steyl, waar de Duitsers een ­pontonbrug over de Maas bouwden. Enkele onderofficieren gaan met Nederlandse ­wapens, die zij in de bunker aantroffen, op de foto. Opvallend is dat de kolven van de geweren kapotgeslagen zijn door de ­Nederlandse soldaten die de wapens hebben achterge­laten. Verzet tot het laatste moment, wellicht ook een daad uit frustratie, omdat ze de ­stelling niet konden houden tegenover de Duitse overmacht .”

Nach Holland

De tentoonstelling ‘Nach Holland – De meidagen van 1940 door Duitse ogen’ is tot 19 mei te zien in het Verzetsmuseum, Amsterdam.

Lees ook:

De Tweede Wereldoorlog op wielen rijdt door achterstandswijken

Het Verzetsmuseum lanceert een rijdende expositie voor kinderen in achterstandswijken die nauwelijks naar musea gaan. ‘Het is belangrijk om hen te laten zien hoe racisme uit de hand kan lopen.’