De intocht van de Sint geldt inmiddels als een evenement met een ‘sterk verhoogd risico’

Leve de Zaan, moet Henri Vinke gedacht hebben toen hij opdracht kreeg de landelijke intocht van Sinterklaas in Zaanstad te organiseren. Eerder gebruikte de organisator uit Ermelo rivier de Gouwe in Gouda (2014) en de grachten van Dokkum (2017) als ‘natuurlijke’ afscheiding tussen het kinderverhaal en de échte wereld. Een flinke strook water doet wonderen. De barrière scheelt honderden meters dranghek, en met enkele controleposten op de bruggen is er goed zicht op wie het gebied in of uit wil.

In Zaandam gaat het aanstaande zaterdag precies volgens dit stramien. De Zaan omsluit het terrein dan wel niet, maar zorgt er wel voor dat het intocht ‘in de rug gedekt’ is. De politie hoeft alleen de wegen richting rivier af te sluiten, en via vier ‘poorten’ mag het publiek gecontroleerd naar binnen.

De boot van Sinterklaas voert eerst langs de oostelijke oever langs de molens van de Zaanse Schans, en met de tv-camera’s aan de overkant moeten die een prachtig decor vormen. Daarna keert de boot bij de Julianabrug, om vervolgens de westelijke oever te volgen, met opnieuw de Zaanse Schans als achtergrond. Dan zet de Sint volgens het draaiboek van Henri Vinke precies om 12.20 voor het eerst dit jaar voet op Nederlandse bodem. Over de Lagedijk gaat de optocht vervolgens voor de derde keer langs dezelfde achtergrond, waarna het programma eindigt bij het Zaans museum. De fans merken er niets van, maar deze zigzag op en langs het water beperkt de risico’s op calamiteiten aanzienlijk. Dezelfde afstand maar dan langgerekt door een niet met water afgeschermde locatie, is veel kwetsbaarder.

Als bij de vier toegangspoorten de tassen en jassen zijn gecontroleerd, komen de toeschouwers in een gebied dat door de gemeente is uitgeroepen tot ‘evenemententerrein’, een term die feestelijker klinkt dan ‘noodverordening’, maar eenzelfde effect heeft. Hier geldt niet langer de wet van de openbare ruimte, maar een serie strikte ‘huisregels’ op grond van de algemene plaatselijke verordening.

‘Groepskenmerkende kleding’ is hier bijvoorbeeld verboden, al zal voor de zwarte Pieten en politieagenten een uitzondering gelden. Verder moeten bezoekers alle aanwijzingen van de politie direct opvolgen, maar ook die van beveiligers en gastheren zonder enige bevoegdheid. Wie zich niet aan de huisregels houdt, wordt direct verwijderd, aldus de gemeente, die de intocht van de Sint inmiddels als een evenement met een ‘sterk verhoogd risico’ ziet.

Op het evenemententerrein is het demonstratierecht overigens ook fors ingeperkt. Actiegroepen moeten zich 72 uur van te voren aanmelden, waarna de gemeente een locatie aanwijst. Ze mogen zich dus niet verplaatsen. Die aanmelding sluit woensdagochtend. Volgens woordvoerder Gerald Lammers van Zaanstad hebben zich vier groepen aangemeld, twee voor en twee tegen zwarte Piet. “Maar gisteren trok zich één persoon terug, en daarmee bleek een hele actiegroep tegen zwarte Piet niet langer te bestaan. De stand staat nu op 2-1.”

Burgemeester Jan Hamming en organisator Henri Vinke wilden dinsdag niets zeggen over de voorbereidingen. Want dat hoort ook bij een risico-evenement: genereer geen overbodige aandacht voor het protest. Vinke gaf eerder in de plaatselijke pers wel aan dat er vier kilometer dranghek wordt geplaatst, en dat er voor 25.000 kijkers 120 extra wc’s beschikbaar komen. Er is duizend kilo snoepgoed besteld.

Verzet verspreidt zich

De actiegroep Kick Out Zwarte Piet (KOZP) die vorig jaar op weg naar de intocht van Dokkum door tegendemonstranten op de snelweg werd tegengehouden, komt dit jaar niet naar Zaanstad, maar spreidt het verzet in ‘Het Jaar van de Solidariteit’ over provinciesteden. Apeldoorn houdt rekening met een demonstratie, net als Den Helder, Dordrecht, Eindhoven, Gouda, Groningen, Zwolle en Willemstad op Curaçao.

Woensdag uitspraak in kort geding

De actiegroep Majority Perspective eiste gisteren in kort geding van de rechtbank in Haarlem dat de landelijke intocht wordt ‘ontdaan van racistische kenmerken’. Volgens de advocaat van de actievoerders worden de Pieten tijdens de intocht in verschillende gradaties geschminkt: van ‘roetvegen’ tot volledig zwart. Volgens hem is dat “een discriminerende stereotypering van mensen met een donkere huidskleur”. Hij citeerde uit internationale VN-verdragen, antiracismeverdragen en teksten van de Kinderombudsman. Die stelde twee jaar geleden dat Zwarte Piet “zodanig moet worden aangepast” dat kinderen geen negatieve effecten meer ervaren door het Sinterklaasfeest. Volgens de NTR behoort de kleur van zwarte Piet tot de ‘redactionele vrijheid’. De rechter doet woensdag uitspraak.

Lees ook:

Zal de discussie over Zwarte Piet ooit beslecht worden?

Piet is steeds minder zwart, maar de emotionele discussie over zijn uiterlijk blijft jaarlijks opvlammen. Worden racismebestrijders enerzijds en ‘kinderfeestverdedigers’ aan de andere kant de strijd nooit moe? ‘De kritiek op Zwarte Piet zal niet meer verdwijnen.’