Commentaar
De harde kritiek op Polen is terecht
In één week tijd joeg de Poolse regeringspartij PiS twee verstrekkende wetten door het parlement.
De ene geeft de politiek zeggenschap over de raad die rechters benoemt, de andere - gisteren ook aangenomen door de Poolse Senaat - laat politici de rechters van het Poolse Hooggerechtshof benoemen.
Tezamen vormen de twee wetten een gevaarlijke ondermijning van de scheiding der machten in Polen en daarmee van de democratie in het land, dat sinds 2004 EU-lidstaat is. Het is niet zo dat deze rigoureuze stappen van de PiS, onder leiding van Jaroslaw Kaczynski, ongemerkt passeren. De Poolse oppositie schreeuwt al langer moord en brand over de teloorgang van de democratische rechtsstaat sinds PiS in 2015 aan de macht kwam en een absolute meerderheid in het parlement verwierf.
Sindsdien zijn onder meer de staatsmedia en het Constitutioneel Hof onder PiS-controle gebracht. Dat alles is volgens Kaczynski en consorten nodig om de ‘postcommunistische elite’ die via deze instituties de macht nog altijd in handen heeft, uit te schakelen. Het is een verhaal dat in ieder geval niet overtuigt in Brussel, waar de Europese Commissie en het Europees Parlement met toenemende zorg naar de ontwikkelingen in Warschau kijken.
Keiharde woorden
Dat leidde eerder al tot het in werking stellen van (potentiële) strafprocedures tegen Polen, en culmineerde afgelopen woensdag in keiharde woorden van eurocommissaris Frans Timmermans. Hij noemde de wetsvoorstellen een gevaar voor de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en riep de Polen op ze in te trekken, een suggestie die de PiS aan zijn laars lapte door een dag later het wetsvoorstel in het Lagerhuis in stemming te brengen.
Dat laatste drukte Brussel met de neus op de feiten. Voordat een land lid wordt van de EU zijn er veel drukmiddelen om het op het ‘juiste’ democratische pad te krijgen. Is een land eenmaal lid, dan wordt het moeilijk. Timmermans opperde woensdag om een ‘Artikel 7-procedure’ te starten tegen Polen.
Dreigement
Die procedure, bedoeld om de democratie in lidstaten te beschermen, wordt ook wel de ‘nucleaire optie’ genoemd en kan er uiteindelijk toe leiden dat Polen zijn stemrecht binnen de EU verliest en ook geen recht meer heeft op subsidies. Het is een fors dreigement van Timmermans, dat bovendien tot mislukken gedoemd is omdat die procedure uiteindelijk unanimiteit vereist. Hongarije heeft al gezegd dat het zijn veto zal gebruiken om Polen te helpen.
Toch is het goed als Timmermans doorzet. De Polen onmiddellijk tot concessies dwingen kan misschien niet, een hard signaal afgeven wel. Het laat zien hoe ernstig Brussel de zaak opneemt, en het dwingt de lidstaten om stelling te nemen. Die duidelijkheid is gewenst.
De mening van de krant, verwoord door leden van de hoofdredactie en senior redacteuren.
Lees ook: 'De regering van Polen wil afrekenen met de scheiding der machten'
