De groeimarkt op met een digitale kopie van beroemde pijporgels

Het ziet er uit als een kerkorgel met grote pijpen, registers, klavieren en pedalen, het klinkt als een kerkorgel, maar eigenlijk zijn de orgels van Johannus computers waarmee prachtige orgelmuziek te spelen is.

"Niet van echt te onderscheiden", zeggen ze op het hoofdkantoor in Ede met gepaste trots. Johannus bestaat dit jaar vijftig jaar. In die periode is het bedrijf marktleider in de wereld geworden. Elke week levert het dertig tot veertig huiskamerorgels en kerkorgels in alle soorten en maten af. Het bouwen van een echte pijporgel kost al gauw een jaar, maar dat doen ze niet bij Johannus.

Achter een langgerekt klassiek ogende gevel met oprijlaan liggen de werkplaatsen waar de orgels naar de wensen van de klant worden geassembleerd. Achter in de orgelkast komen de schappen voor planken met moederborden, printplaten met chips, versterkers, verbindingen en speakers. De gewenste klankkleur wordt digitaal toegevoegd: symfonisch, barok, historisch of romantisch. Op een usb-stick kunnen zelfs al die stijlen staan.

De vraag naar orgels is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen, vertelt de directeur en eigenaar Marc van de Weerd, die samen met zijn broer René (de techneut) Johannus leidt. Nou ja, met Johannus zijn ze begonnen, maar daar zijn wat bedrijven aan toegevoegd, zoals de Amerikaanse orgelbouwer Rodgers. Officieel heet de onderneming nu Global Organ Group en verkoopt inmiddels aan honderd landen.

Huiskamerorgel

"We verkopen passie", zegt Van de Weerd geroutineerd. Dat gevoel is voor de kopers uit meestal christelijke kring belangrijk als het gaat om een orgel. In Nederland en Duitsland worden veel huiskamerorgels, zoals de Studio150 verkocht. "Nog steeds wordt in strengere religieuze gezinnen op zondag thuis gezongen rond het orgel." Voor Afrika heeft Johannus een goedkoop keyboard orgel ontwikkeld dat elke week makkelijk van kerk naar kerk kan.

Alle werknemers hebben iets met techniek en muziek. Bij navraag ook vaak met religie. De broers komen uit een gereformeerd nest. De een is nu baptist en de ander gaat naar de evangelische kerk. Vanuit deze achtergrond kunnen ze hun klanten en hun wensen beter begrijpen. Hun vader nam Johannus over van de oprichter. De zonen traden in zijn voetsporen en maakten het vroegere analoge orgelbedrijf groot met digitale klanken.

De basis van het digitale orgel dat Johannus levert, blijft het echte pijporgel, daar komt de klank vandaan. Elk orgel heeft een eigen klankkleur en elke kerk een eigen akoestiek. Een driemanschap van Johannus onder leiding van Bertus Lap bezoekt de grote kerken midden in de nacht. "Want dan is het stil", zegt Lap, een vroegere onderwijzer met liefde voor techniek.

"Wat we doen is microfoons plaatsen naast de pijpen. Stem na stem nemen we van elke orgelpijp tien seconden op. Ook vangen we de akoestiek. Met een schot uit een alarmpistool nemen we de geluidsgolven en de resonantie daarvan op om de akoestische klankkleur van een kerk vast te leggen." De stemmen van de pijpen en de akoestiek komen in een digitale database; een bibliotheek. Hieruit putten ze om de sound van een pijporgel en een kathedraal digitaal te bouwen in een Johannus.

Hofkirche

Inmiddels heeft Lap diverse grote pijporgels uit kerken en kathedralen opgenomen, zoals het beroemde Silbermann-Orgel van de Katholische Hofkirche in Dresden (zijn mooiste orgel), maar ook het Grote Bätz Orgel in de Dom van Utrecht of het Cavaillé-Coll orgel uit de Notre-Dame in Parijs. Allemaal zijn ze op bestelling te leveren in de digitale pijporgels van Johannes. Die pijpen zijn dus alleen maar decor en worden niet gebruikt. Het geluid per pijp in een echt pijporgel komt bij Johannes digitaal uit een speakerbox.

In de Oude Kerk in Amsterdam heeft Johannes alleen de akoestiek vastgelegd omdat die daar zo bijzonder is. De komende paar jaar reist het team van Lap af naar Amerika om daar de klankkleur van orgels en de galm in de kerken te vangen. Orgels daar hebben weer een heel andere signatuur. Het geluid lijkt meer op klanken uit de Amerikaanse filmmuziek en ook daar zijn liefhebbers voor die een digitaal orgel willen kopen.

Zwitsers bergkapelletje

"Als iemand nu de klanken van een orgel uit een Zwitsers bergkapelletje in een Johannus wil hebben", zegt Van de Weerd, "dan gaan we erheen en nemen het op, registreren de akoestiek van het kerkje en brengen dat in het orgel." Goedkoop is zo'n versie natuurlijk niet, maar er zijn liefhebbers die daar graag hun spaargeld aan besteden

Van de Weerd beseft terdege dat zijn orgels niet kunnen bestaan zonder de stemmen van de echte pijporgels die Johannus kopieert. Maar zijn orgels zijn daardoor betaalbaar voor een grote groep, want ze kosten maar een fractie van de prijs van een heus pijporgel. Met dit kopiëren is Johannus een wereldspeler geworden. In de werkplaatsen in Ede is dat niet echt te merken. Er hangt een relaxte, gemoedelijke sfeer onder de ambachtslieden die orgel na orgel in elkaar zetten naar de wensen van de klant.

Inmiddels wordt 90 procent van alle orgels buiten Nederland verkocht. Grote groeimarkten zijn Nigeria, de Filippijnen en vooral China, waar het christendom aan een stevige opmars is begonnen met steeds meer volgelingen, geld en kerken. Van de Weerd verwacht daar de meeste omzetstijging te kunnen realiseren de komende jaren. "Het is een heel grote populatie in China", zegt hij met een grijns, terwijl hij zijn colbertje aantrekt. Want de volgende afspraak, de volgende klant, zit alweer te wachten. En weg is hij.

Lees ook:
Fries orgel herrijst als feniks in Soest
Gonny van der Maten verruilde haar baan als organiste in Heemstede voor een betrekking bij de Oude Kerk in Soest,toen ze hoorde wat voor bijzonder orgel hier zou worden geïnstalleerd.