Reportage
De Ghanese economie groeit, maar de kleine winkelier profiteert niet
Ghana wordt vaak beschreven als het voorbeeldland van Afrika. Waar heeft het land deze status aan te danken? Slot van een drieluik: Ghana heeft een van de snelst groeiende economieën ter wereld. Wat merken de Ghanezen daarvan?
Van jongs af aan is Eyetsa Lorraine Ocloo gefascineerd door mieren. Met name hoe de insecten kleine stukjes uit de buitenwereld verzamelen en dat als geheel samenbrengen in hun eigen wereld. Dat wilde zij ook, maar dan in haar eigen winkel.
Wijzend naar de witgeschilderde pallets noemt Ocloo alle producten die in The Shop Accra te koop zijn. "Kleding, manden, meubels, cosmetica, kunst, fotografie, palmwijn." Alles heeft zijn eigen vakje, voorzien van de naam van de maker. "Iedere creatieveling is als het ware een mier", zegt ze met een brede glimlach, terwijl haar knaloranje jurk achter haar aan wappert.
De winkel heeft ook een bar, waar alleen lokaal voedsel te bestellen is. Eén ding hebben alle producten gemeen: ze zijn handgemaakt van Afrikaanse - maar vooral Ghanese - materialen en ingrediënten.
Eigen producten
Die aandacht voor 'Made in Ghana'-producten is precies wat de Ghanese president Nana Akufo-Addo probeert te stimuleren. Sinds hij in 2016 is verkozen, heeft de economie een enorme groei doorgemaakt. De verwachting is dat het West-Afrikaanse land dit jaar zelfs een van de snelst groeiende economieën ter wereld heeft, met een stijging tussen de 8,3 en 8,9 procent, aldus de Wereldbank.
Die economische groei heeft Ghana vooral te danken aan de oliesector, zegt Peter Quartey, hoofd van de afdeling economie aan de Universiteit van Ghana. In 2017 is de productie gestegen naar bijna 60 miljoen vaten.
De olie-inkomsten zijn hierdoor 124 procent hoger dan voorgaande jaren. Ook de export van cacao en goud brengt dankzij de stijgende prijzen veel geld in het laatje.
"Je wilt dat de groei zich vertaalt in werkgelegenheid. Helaas leveren deze sectoren niet de meeste banen op", aldus Quartey. "Het is beter als de agrarische en industriële sectoren zouden groeien." Wegens gebrek aan investeringen worden ruwe materialen niet optimaal in Ghana zelf verwerkt.
Als de focus zo sterk op de olie komt te liggen, bestaat het gevaar dat landbouw en industrie worden vergeten. Zodra de olieprijs sterk daalt, neemt de kans op een crisis toe.
Investeringen
President Akufo-Addo zegt zich bewust te zijn van deze risico's. Na zijn overwinning beloofde hij het oliegeld te investeren in onderwijs, de agrarische sector en de maakindustrie. Hard nodig, vindt Quartey. Hoewel het werkloosheidscijfer onder het gemiddelde van sub-Sahara Afrika ligt (7,4 procent), is het wel gestegen van 4 procent in 2011 naar 5,8 procent vorig jaar, aldus de Wereldbank. Onder jongeren is het percentage zelfs 11,5.
"We hebben veel meer afgestudeerden dan er banen worden gecreëerd. Bovendien zijn de opleidingen niet goed afgestemd op de arbeidsmarkt. We hebben veel meer studenten met technische kwaliteiten nodig", zegt de econoom Quartey.
Om de werkloosheid aan te pakken, heeft Akufo-Addo campagnes in het leven geroepen als 'Made in Ghana', 'Eén district, één fabriek' en 'Planten voor voedsel en banen'. Zo worden er in binnen- en buitenland markten georganiseerd met enkel Ghanese producten, moet elk district een eigen fabriek krijgen en investeert de overheid in het moderniseren van de agrarische sector. Maar twee jaar na de beloftes zijn er nog steeds geen fabrieken. Geld blijft volgens Quartey een probleem.
Onderneemster Ocloo, die na de rondleiding door de winkel plaatsneemt op haar zelfgemaakte robuuste houten bank, merkt weinig van de economische groei. Ze is op zichzelf aangewezen als het gaat om het succes van haar winkel, zegt ze. Ocloo is huiverig over de focus op de export. "We moeten eerst voor onze eigen markt produceren, zodat we minder hoeven te importeren."
Gaten vullen
Vooraf grondig marktonderzoek doen is volgens haar van groot belang. "De overheid moet kijken wat er ontbreekt in onze samenleving en daarna ondernemers de mogelijkheid geven deze gaten te vullen." Doet de regering dat niet, dan dreigt er volgens Eyetsa Lorraine Ocloo het ontstaan van een economische bubbel.
10 groeiende economieën sub-sahara Afrika 2017
1. Guinea (12,7%)
2. Ethiopië (10,2%)
3. Ghana (8,5%)
4. Ivoorkust (7,8%)
5. Tanzania (7,1%)
6. Senegal (6,8%)
7. Burkina Faso (6,7%)
8. Rwanda (6,1%)
9. Guinee-Bissau (5,9%)
10. Lesotho (5,6%)
'Investeerders krijgen vertrouwen in onze sector'
Opgegroeid op de kleinschalige boerderij van zijn tante, zag Alloysius Attah al op jonge leeftijd tegen welke problemen boeren aanlopen bij het produceren van voedsel. Dat moet beter kunnen, dacht hij, en daarom richtte hij vijf jaar geleden zijn bedrijf Farmerline op.
"Boeren hebben geen toegang tot de informatie die zij nodig hebben, omdat zij in rurale gebieden leven of niet kunnen lezen en schrijven", vertelt Attah op zijn eenvoudige kantoor in Accra. Zijn doel is zo veel mogelijk boeren door heel Afrika via geluidsfragmenten op de telefoon van deze informatie te voorzien, zodat zij meer kunnen produceren en verdienen. Aan hippe apps hebben de boeren niets, aangezien zij geen smartphone hebben. "Denk aan de weersverwachting, wisselende marktprijzen en de nieuwste technieken om hun gewassen beter te laten groeien."
Ook probeert hij boeren aan te sporen diverser te planten, ruwe materialen zelf te laten bewerken en de interesse van jongeren te wekken. Dit ontbreek volgens hem nog. Inmiddels is het bedrijf actief in 11 Afrikaanse landen en zijn er al 200.000 boeren aangesloten.
Wat Alloysius betreft profiteert hij zeker van de snel groeiende economie. "Buitenlandse investeerders krijgen hierdoor vertrouwen in onze sector en zullen sneller investeren. In plaats van naar onze buurlanden te gaan, kiezen ze sneller voor Ghana."
'Ons land moet terug op de wereldmarkt'
Ze begon met één naaimachine en slechts 100 dollar om te investeren. Inmiddels gaat de verkoop van haar slippers, tassen, kussens en schoenen zo goed, dat Mabel Simpson in november 2016 haar eigen winkel kon openen in het hart van Osu, een van de levendigste wijken van Accra.
Hoewel ze probeert alle stoffen en materialen lokaal te kopen, merkt ze dat daar nog weinig keuze en kwaliteit tussen zit. Veel moet ze importeren. "Als groeiende economie moeten we onze eigen industrieën weer opnieuw opzetten en gaan waarderen. Ghana moet terug op de wereldmarkt om iedereen te laten weten dat we zelf dingen kunnen maken en niet afhankelijk zijn", zegt ze vanaf het bankje in haar kleine winkel, omringd door kleurrijke Afrikaanse prints.
Financieel gezien profiteert Simpson niet direct van economische groei. "Maar langzaam verandert de mindset wel. Ghanezen gaan erin geloven dat wij betere dingen kunnen maken dan al die import. Meer en meer mensen leren Ghana kennen. Als dat betekent dat wij meer kunnen produceren, waarom niet?"
Lees ook de andere afleveringen uit het drieluik:
Hoe Ghana, ook in deze troebele tijden, de rust en vrede bewaart
In Ghana leven verschillende religies en etnische groepen relatief vreedzaam samen. Hoe doen ze dat?
Persvrijheid: Ghana doet het beter dan Spanje en Frankrijk
Met de persvrijheid is het relatief goed gesteld, maar er is nog een lange weg te gaan.
