De erfenis van aartsbisschop Julius Çiçek is een duister gat

De top van de Syrisch-orthodoxe kerk is sinds gisteren bijeen in Damascus om een nieuwe aartsbisschop (`hasyo`) te kiezen voor de Benelux, Zwitserland en Frankrijk. Die zal wederom zetelen in Glane, bij Enschede. Daar werd de vorige aartsbisschop Julius Çiçek begin november onder massale belangstelling (rechtop zittend op een stoel) bijgezet in het mausoleum van het Sint Ephremklooster.

Zijn opvolger kan meteen aan de slag met Çiçeks erfenis. Het klooster in Glane zou nagenoeg bankroet zijn, schattingen over de totale omvang van de schuld lopen uiteen van drie ton tot enkele miljoenen. De strop is veroorzaakt door wat gezien werd als enkele van Çiçeks kwaliteiten: zijn vrijgevigheid én zijn vermogen om fondsen te werven.

Betrokkenen bij het klooster stellen dat de vrijgevigheid van de aartsbisschop is misbruikt door zijn Amerikaanse collega Clemis Kaplan, die zetelt in Californië. Hij zou zich diep in de schulden hebben gestoken, naar verluidt zou hij zijn vermogen kwijtgeraakt zijn aan Nigeriaanse oplichters.

Ten einde raad klopte Kaplan bij zijn geloofsgenoten in Europa aan voor geld. Hij benaderde onder meer Tikri Sumer, voormalig voorzitter van de Syrisch-orthodoxe kerk in Amsterdam. “Kaplan vroeg of ik manieren wist om hem aan geld te helpen“, zegt Sumer. “Hij zou het binnen een week dubbel terugbetalen.“ Sumer vertrouwde de zaak niet en wimpelde Kaplans verzoek af. Daarop probeerde de Amerikaanse aartsbisschop het bij zijn collega Julius Çiçek in Glane. Die kwam wel over de brug, met geld van de gemeenschap.

“Dat was fout“, zegt Sumer. “Maar de bisschop is ook maar een mens. Ik vrees dat hij slechte adviseurs had.“ Advies hoefde Çiçek niet in te winnen, hij maakte graag en vaak gebruik van zijn bevoegdheid om zaken alleen te regelen.

De Syrisch-orthodoxe gemeenschap in Glane lijkt verdeeld over de kwestie. Een deel zou de bisschop verwijten dat hij eigenhandig gemeenschapsgeld heeft verkwanseld, een ander deel gelooft in Çiçeks goede bedoelingen.

Hoe groot de schuld is, is onduidelijk. Vast staat dat Çiçek kort voor zijn dood een hypotheek van meer dan acht ton afsloot, met het klooster als onderpand. Eerder sloot de aartsbisschop een lening af van 400 000 euro. Dat was in 2002, kort nadat hij vanuit Californië was benaderd door Clemis Kaplan. Volgens sommigen is het klooster méér geld kwijt dan Kaplan heeft gekregen. Waar dat geld is gebleven, kon gisteren niemand zeggen.

Ondertussen is de procedure voor Çiçeks opvolging in volle gang. Fikri Sumer verwacht dat er eerst een interim-aartsbisschop benoemd zal worden, omdat er een andere kwestie opgelost moet. Zwitserland en België willen een zelfstandig bisdom worden en zich losmaken uit het huidige West- en Midden-Europese bisdom met Glane als centrum. De vraag is of de Belgische en Zwitserse orthodoxe gelovigen een eigen bisdom kunnen financieren.

Favoriete nieuwe aartsbisschop van Nederlandse Syrisch-orthodoxe jongeren is monnik Edip Ayden (34), nu promovendus in New York. Hij zou `jong, modern en goed geleerd` zijn.