De Duitser wil zijn natuurgenezer

Anousch Mueller had in 2009 maandenlang last van ademhalingsproblemen. In haar woonplaats Berlijn ging ze van arts naar specialist, op zoek naar een oplossing. Zonder bevredigend resultaat: "Bij die artsen stond ik altijd binnen vijf minuten buiten zonder dat ik mijn verhaal goed had kunnen doen." Ze konden bovendien niets vinden.

Omdat 'Schulmedizin', de reguliere zorg, haar teleurstelde, groeide bij Mueller het idee om zich te wenden tot een alternatieve genezer. "Die nemen wel een half uur de tijd voor je, hebben veel mooiere behandelruimtes en geven je het gevoel dat er een oplossing is', aldus de nu 36-jarige.

De Berlijnse is een van de vele Duitsers die uit onvrede over de reguliere zorg uitwijken naar een 'Heilpraktiker', een natuurarts. In weinig andere westerse landen zijn patiënten zo ontevreden over de zorg als in Duitsland, bleek enkele jaren terug uit een studie onder 10.000 patiënten. Slechts 34 procent noemt de zorg 'uitstekend' of 'zeer goed'. Ter vergelijking: in Nederland heeft ruim twee derde (zeer) veel vertrouwen in de zorg en 80 procent vindt ziekenhuizen deskundig, blijkt uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen. Vooral de zorg die wordt vergoed door Krankenkassen, het Duitse equivalent van het vroegere Nederlandse ziekenfonds, krijgt slechte beoordelingen.

Geen wonder, zo schreef weekblad Der Spiegel jaren geleden al, dat alternatieve geneeskunst in Duitsland 'boomt'. Enkele cijfers die dat beeld ondersteunen: jaarlijks wordt er 9 miljard euro verdiend in de alternatieve zorgmarkt. Een op de twee Duitsers bezoekt in zijn leven minstens eenmaal een alternatieve behandelaar, 57 procent van de 80 miljoen Duitsers heeft weleens een homeopathisch middel gebruikt - vergelijkbare cijfers voor Nederland zijn overigens niet voorhanden. Volgens schattingen van het Duitse bureau voor de statistiek zijn er tegenwoordig minstens 43.000 heilpraktiker, waarvan 27.000 in deeltijd werken.

De alternatieve zorg is breed: acupuncturisten vallen eronder, manueel therapeuten en homeopathische dokters ook. Duitsland kent daarnaast talloze alternatieve genezers zoals Klaus Ross, die kanker zegt te kunnen bestrijden met glucoseblokkers en vitamines. Sinds begin augustus duidelijk werd dat er twee Nederlanders na behandeling in zijn kliniek zijn gestorven, ligt de Duitse alternatieve zorg in Nederland onder een vergrootglas. Waarom is die zo populair bij de oosterburen? En belangrijker, waarom mogen natuurgenezers er zo veel?

Die laatste vraag laat zich makkelijk beantwoorden. De Heilpraktikergesetz, de wet voor alternatieve genezers, is verouderd en bepaalt maar in beperkte mate wat wel en wat niet mag. Iemand als Klaus Ross mag bijvoorbeeld niet opereren zonder een gediplomeerde anesthesist aan zijn zijde, hij mag geen medicijnen uitschrijven en als hij het vermoeden heeft dat zijn patiënt een infectie heeft, is hij verplicht een arts in te lichten. Maar eisen aan zijn opleiding of zijn praktijkervaring worden er in de nog door Adolf Hitler in 1939 ondertekende wet niet gesteld.

Dat betekent dat Ross zonder enige oefening overal injecties mocht zetten en bloed kon afnemen. Het enige dat hij en andere Duitse natuurgenezers moeten doen voor ze zich heilpraktiker mogen noemen, is een test afleggen. Een deel daarvan bestaat uit zestig meerkeuzevragen over het menselijk lichaam, het tweede deel is mondeling bij een arts over hetzelfde onderwerp. Wie de tests goed aflegt, krijgt een getuigschrift en heeft daar niet eens een opleiding natuurgeneeskunde voor hoeven volgen - al zijn die er wel in alle soorten en maten.

Kanker door schuld

Mueller, die door haar eerste ervaringen met alternatieve behandelaars nieuwsgierig was geworden, begon zo'n opleiding in 2009. "Ik wilde een concreet beroep leren als ademhalings- en ontspanningstherapeut, want met mijn literatuurstudie kon ik geen baan vinden." De Berlijnse had geluk: het Arbeitsamt, een soort UWV, betaalde de tweejarige studie van meer dan 10.000 euro.

Wat haar als jonge moeder ook aansprak, was het geringe aantal lesuren. "Ik hoefde alleen van maandag tot en met donderdag naar school, vier uur per keer." Tijdens die uren kreeg ze les in anatomie en pathologie, ziekteleer. Twee middagen in de week stonden in het teken van natuurgeneeskunde. Maar juist die lessen gingen haar steeds meer tegenstaan.

"Gewone geneeskunst en medicijnen werden belachelijk gemaakt, terwijl de leraren hun eigen theorieën als missionarissen verkondigden", vertelt Mueller. De theorie dat kanker niets met erfelijkheid te maken heeft bijvoorbeeld, maar met schuld. "Ze hadden het over kankerpersoonlijkheden en waren strikt tegen chemotherapie." Na twee jaar stopte ze en schreef het boek 'Un-Heilpraktiker' over haar ervaringen, dat dit voorjaar uitkwam.

Muellers boek kreeg aandacht in landelijke media en wekte verbazing bij lezers: "Ik dacht dat natuurgenezer een beschermd en gecontroleerd beroep was, schreven sommigen me", zegt ze. Maar tot grote ophef kwam het niet. Hetzelfde geldt voor de affaire-Ross, die begin augustus wel alle landelijke media haalde maar sindsdien uit de Duitse krantenkolommen lijkt te zijn verdwenen.

Hoe komt dat? Eckhard Geyer denkt het antwoord te weten. Veel mensen hebben volgens hem positieve ervaringen met natuurgenezers. De 60-jarige uit het dorpje Artern in Thüringen is een van hen. Geyer werd vorig voorjaar met prostaatkanker gediagnosticeerd. In plaats van zich te laten opereren en bestralen koos de ambtenaar voor een behandeling bij 3 E-Zentrum, een centrum dat net als Klaus Ross alternatieve kankertherapie aanbiedt. "Door een operatie was ik misschien incontinent geworden. Maar nu heb ik het met een speciaal dieet opgelost. Volgens mijn uroloog is er geen kanker meer te zien."

Bij 3 E in de buurt van Stuttgart kreeg Geyer een ontgiftingskuur en speciaal dieet. "Sindsdien eet ik geen margarine meer, zo min mogelijk suiker en drink geen koffie. En ik ga elke dag vrolijk naar mijn werk." De vijf weken bij 3 E kostten hem 10.000 euro. "De beste investering van mijn leven." Hij kreeg er 'geen ene cent' van vergoed. Dat is anders met de homeopathische thee die hij het afgelopen jaar steeds kocht. Die mag hij wel bij zijn ziekenfonds declareren.

Bijna de helft van alle Krankenkassen vergoeden namelijk alternatieve heelkunde in hun standaardpakket, anders dan in Nederland waar alternatieve behandelingen alleen in aanvullende pakketten zitten. In totaal nemen Duitse verzekeraars 4 miljard van de 9 miljard euro per jaar voor hun rekening. Het ziekenfonds van Deutsche Bahn betaalt bijvoorbeeld tot 200 euro per jaar aan acupunctuur en homeopathische middelen, BIG Direkt Gesund zelfs tot 450 euro per jaar. In de hevige concurrentiestrijd moeten zorgverzekeraars wel. Maar het nadeel is dat patiënten daardoor juist denken dat alternatieve therapieën en medicijnen helpen. Ze legitimeren en stimuleren het gebruik ervan, stelde arts en Bondsdaglid Karl Lauterbach al begin deze eeuw.

Dat maakt het lastig alternatieve zorg aan banden te leggen. Duitsers willen juist de mogelijkheid hebben zich tot een natuurgenezer te wenden of homeopathische middelen te kopen. "Natuurgenezers zijn bij veel hogeropgeleiden en liberalen geliefd", zegt Mueller. Een groot deel van de patiënten zijn bovendien vrouw en tussen 30 en 44 jaar oud, een groep die politici met oog op de landelijke verkiezingen volgend jaar niet graag tegen zich krijgen. "Het is niet voor niets dat het sinds de jaren vijftig nog nooit is gelukt de wet te veranderen", zegt de schrijfster.

Extra inkomsten voor artsen

Drastische veranderingen van de wet voor alternatieve genezers zijn niet waarschijnlijk. Maar mogelijk worden de bevoegdheden van alternatieve behandelaars, zoals het plaatsen van infusen, wel beperkt. Daar pleit althans CDU-Bondsdaglid Rudolf Henke voor op de website van de Bundesärztekammer, de vereniging van artsen. Denkbaar is ook dat de controle wordt verscherpt. Het Gesundheitsamt dat daar nu verantwoordelijkheid voor is, mag nu alleen op hygiëne en getuigschrift van de behandelaar controleren.

Aan de ruime beschikbaarheid van homeopathische middelen, verkrijgbaar bij duizenden artsen en apothekers, zal vermoedelijk niets veranderen. Dat is een gevolg van de extra inkomsten die medici daarmee binnenharken, maar heeft net zo goed te maken met de Duitse artsenopleiding. Faculteiten die homeopathie als keuzevak aanbieden, krijgen namelijk financiële steun van een stichting die homeopathie promoot. Zesendertig universiteiten bieden het aan.

Mueller heeft schoon genoeg van alternatieve geneeskunst en homeopathie. "Ik heb alles uitgeprobeerd tijdens mijn opleiding. Niets hielp." Als ze nu in de apotheek vraagt om een middel tegen keelpijn is ze daarom extra duidelijk. "Ik wil alleen iets dat bewezen werkzaam is. Als ze met iets natuurlijks komen aanzetten ga ik weg."

undefined

Lange traditie

Duitsers kennen een eeuwenoude traditie van homeopathie, natuurgeneeskunst en kuuroorden. De verheerlijking van de natuur tijdens de Romantiek en aanwezigheid van talloze natuurlijke bronnen zorgden vanaf eind achttiende eeuw voor een explosieve groei van het aantal kuuroorden.

Het was bovendien de Duitser Samuel Hahnemann die in 1807 als eerste de principes van homeopathie vastlegde. De Duitser Sebastian Kneipp, nu vooral bekend van de Kneippkuur, was grondlegger van de natuurgeneeskunde. En de in Berlijn gestorven arts Christoph Hufeland gebruikte eind achttiende eeuw voor het eerst het woord macrobiotiek voor een levensverlengend dieet.

Later bleef natuurgeneeskunst populair. In de nazi-leer leefde sterk het idee dat Duitsers terug naar de natuur moesten. Na de oorlog bleef de hang naar de natuur groot, zoals in de jaren zeventig in de hippietijd.

undefined